Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế hoạt động khởi động trong một số bài dạy học Lịch sử 12 Ban cơ bản tại Trường Trung học Phổ thông Nghi Lộc 5

i quan hệ giữa các kênh hình có liên quan đến bài học
-Năng lực: Tự học, sáng tạo, hợp tác, giao tiếp, giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ.Tái hiện các sự kiện lịch sử. Năng lực thực hành bộ môn: Khai thác kênh hình, khai thác lược đồ, khai thác thông tin.

Cách thức khởi động
Các mức độ nhận thức
Hình thành năng lực, phẩm chất
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng




-Phẩm chất:
Tự lập; Tự tin; Tự chủ. Có trách nhiệm với bản thân, thực hiện nghĩa
vụ học sinh.
4.
Tổ chức trò chơi
Quan sát để biết tên trò chơi, luật chơi và câu hỏi phù hợp với mức độ nhận biết liên quan đến bài học.
Quan sát câu hỏi để tìm hiểu nội dung trò
chơi liên
quan đến bài học
Liên hệ và xâu chuỗi các câu hỏi để	tìm
ra“chìa khoá”	của vấn	đề	 tìm hiểu.
-Năng lực: Tự học, sáng tạo,hợp tác, giao tiếp, tái hiện sự kiện lịch sử,sử dụng ngôn ngữ, giải quyết các tình huống, mối quan hệ, ảnh hưởng, tác động.
-Phẩm chất:
Trung thực, tự trọng Tự lập; Tự tin; Tự chủ. Làm chủ bản thân và thực hiện nghĩa vụ học
sinh.
5.
Xem phim tư liệu
Xem đoạn phim tư liệu để biết: (chiến thắng, chiến
công, trận đánh, vai trò nhân vật lịch sử...)
Xem phim Để tìm hiểu nội	dung của sự kiện lịch sử đó có liên	 quan đến bài học.
Liên hệ bản thân: Nói lên cảm nghĩ, suy nghĩ sau khi xem
đoạn phim liên quan đến bài học.
-Năng lực: Tự học, sáng tạo,hợp tác, giao tiếp, giải quyết vấn đề. Tái hiện sự kiện, thực hành khai thác.Năng lực tổng hợp, liên hệ, xâu chuỗi các sự kiện lịch sử để so sánh và đối chiếu.
-Phẩm chất:
Yêu quê hương, đất nước.
Tự lập; Tự tin; Tự chủ. Làm chủ bản thân và thực hiện nghĩa vụ học
sinh.
6.
Tạo tình huống có vấn đề
Đọc nhận đinh, nhận xét của tác giả để biết về vấn đề
tìm hiểu
Tìm	hiểu
nội	dung
các	nhận
định,	quan
điểm	trái
Thể hiện
chính kiến,
suy nghĩ, thái độ của bản thân đối
-Năng lực chung: Tự học, hợp tác, giao tiếp,giải quyết vấn đề
-Năng lực chuyên biệt: Tái hiện sự kiện, liên hệ

Cách thức khởi động
Các mức độ nhận thức
Hình thành năng lực, phẩm chất
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng


chiều hoặcnhững mâu	thuẫn xung đột về nhận	thức
liên	quan
đến bài học.
với	nhận định đó.
so sánh, đối chiếu các chuỗi sự kiện lịch sử, rút ra bài học liên hệ bản thân

Về khả năng áp dụng của sáng kiến
Để kiểm nghiệm tính khả thi của sáng kiến và đề xuất khả năng áp dụng của sáng kiến, trước tiên tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm ở lớp 12A5 và 12A3, trường THPT Nghi Lộc 5
Thời gian, địa điểm, đối tượng thực nghiệm sư phạm
-Thời gian: Từ ngày09/01/2021- 12/01/2021.
Địa điểm: Trường THPT Nghi Lộc 5
Đối tượng thực nghiệm:
+ Lớp 12A3 với 38 học sinh (lớp thực nghiệm)
+ Lớp 12A5 với 41 học sinh (lớp đối chứng)
Kết quả học tập môn Lịch sử ở hai lớp là tương đồng.
Nội dung và phương pháp thực nghiệm
Nội dung thực nghiệm: Tôi tiến hành thực nghiệm giảng dạy nội dung bài: “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953 - 1954)(Tiết 2),Lịch sử lớp 12 (chương trình Chuẩn). Tôi đã tiến hành soạn 2 giáo án: Giáo án thứ 1 (giáo án lớp thực nghiệm) sử dụng biện pháp đề xuất. Giáo án thứ 2 (giáo án lớp đối chứng) không sử dụng biện pháp đề xuất trên. Cả 2 giáo án đều do tác giả thực hiện tại trường THPT Nghi Lộc 5.
Phương pháp thực nghiệm: Để tiến hành thực nghiệm tôi lựa chọn 2 lớp: 1 lớp thực nghiệm (12A3), 1 lớp đối chứng (12A5).
Thời gian thực nghiệm theo phân phối chương trình và thời khóa biểu của lớp 12A3 và 12A5, trường THPT Nghi Lộc 5 trong kì học I, năm học 2020 - 2021.
Địa bàn thực nghiệm: Học sinh khối lớp 12 trường THPT Nghi Lộc 5. Để đảm bảo tính khách quan, tôi đã chọn đối tượng lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, cả hai lớp đều tương đương nhau về số lượng học sinh và trình độ nhận thức. Lớp 12A3 có 38 học sinh, lớp 12A5 có 41 học sinh các lớp đều học theo chương trình SGK Lịch sử 12 ban cơ bản.
Ở lớp thực nghiệm 12A3: Bài thực nghiệm được soạn chi tiết, phần khởi động cho học sinh theo dõi đoạn phim tư liệu, sau đó trả lời câu hỏi theo gợi ý của giáo viên. Sau giờ dạy, tôi tiến hành điều tra sự hứng thú của các em học sinh.
Ở lớp đối chứng 12A5: Tôi tiến hành soạn giáo án theo chuẩn kiến thức có trong SGK, khởi động theo phương pháp truyền thống: sau khi kiểm tra bài cũ, giáo viên giới thiệu ngắn gọn vào bài mới.
Tiến trình thực nghiệm
Tôi đã tiến hành giờ dạy thực nghiệm tại lớp 12A3 có sử dụng phương pháp khởi động nhằm nâng cao hứng thú học tập môn Lịch sử và lớp 12A5 lớp đối chứng, không sử dụng phương pháp khởi động nhằm nâng cao hứng thú học tập môn Lịch sử
Quy trình thực nghiệm được tiến hành theo 2 bước:
-Bước 1: Phân tích sư phạm bài học lựa chọn thực nghiệm và thiết kế giáo án. Bài giảng lớp thực nghiệm và lớp đối chứng được thiết kế theo cấu trúc khác nhau đảm bảo kiến thức cơ bản của bài học.
Bước 2: Tiến hành dạy thực nghiệm tại lớp 12A3 và lớp đối chứng 12A5.
Bài dạy thực nghiệm được tổ chức theo quy trình sau:
Bước 1
Giáo viên cho học sinh đóng vai làm ca sĩ (bài hát đã chuẩn bị trước) về nhạc phẩm” Giải phóng Điện Biên” của nhạc sỹ Đỗ Nhuận.
Bước 2. Học sinh lắng nghe, thảo luận câu hỏi
Bài hát đó gợi cho em những cung bậc cảm xúc như thế nào về chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ 1954?
-Bước 3. Học sinh báo cáo kết quả làm việc.
-Bước 4. Giáo viên nhận xét, đánh giá và chuyển tiếp vào bài học.
Kết quả thực nghiệm
* Mức độ hứng thú học tập của học sinh
Mứcđộ hứng thú học tập của học sinh thể hiện ở việc học sinh có chú ý vào bài giảng hay không, khi giáo viên đưa ra câu hỏi, học sinh có hăng hái trả lời hay không và khi giáo viên giao bài tập củng cố học sinh có tham gia làm bài hay không.
Sau khi dạy xong “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953 - 1954) (Tiết 2), Lịch sử lớp 12 (chương trình Chuẩn), tôi đã tiến hành điều tra nhanh ở hai lớp thực nghiệm 12A3 và lớp đối chứng 12A5 bằng hình thức phát phiếu điều tra.
Tôi đã thu được kết quả như sau:
Bảng 1. Tổng kết về mức độ hứng thú của học sinh đối với giờ học thực nghiệm và đối chứng
Lớp

Số học sinh
Rất hứng thú

Hứng thú

Bình thường
Không hứng thú
Số học sinh
Tỷ lệ (%)
Số học sinh
Tỷ lệ (%)
Số học sinh
Tỷ lệ (%)
Số học sinh
Tỷ lệ (%)
Lớp thực nghiệm 12A3
38
17
44,7
16
42,1
5
13,2
0
0
Lớp đối chứng 12A5
41
9
21,9
11
26,8
14
34,1
7
17,2
Biểu đồ 1. Thể hiện mức độ hứng thú với giờ học ở lớp thực nghiệm và đối chứng
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Rất hứng thú
Hứng thú
Bình thường
Không hứng thú
Xanh: 12A3	Vàng: 12A5
* Kết quả kiểm tra nhanh
Đề kiểm tra nhanh gồm 5 câu trắc nghiệm khách quan và 1 câu tự luận viết hướng tới mục tiêu bài học, kiến thức cơ bản.
Kết quả kiểm tra thu được như sau:
Bảng 2.Thống kê kết quả kiểm tra của hai lớp 12A3 VÀ 12A5
Lớp
Số học Sinh
Điểm kiểm tra 15 phút
5
6
7
8
9
10
12A3Thực nghiệm
38
2
5
7
13
8
3
12A5Đối chứng
41
12
10
8
9
2
1
Bảng 3.Thống kê kết quả kiểm tra lớp 12A3 và 12A5(theonhóm điểm và tỷ lệ %)
Nhóm điểm
Lớp thực nghiệm 12A3
Lớp đối chứng 12A5


(38 học sinh)
(41 học sinh)
Số học sinh
Tỷ lệ %
Số học sinh
Tỷ lệ %
Giỏi (9-10)
11
28,9
3
7,3
Khá (7-8)
20
52,6
17
41,5
Trung bình (5-6)
7
18,5
21
51,2
Như vậy, qua việc áp dụng đề tài này tại một số lớp ở trường tôi, học sinh rất ủng hộ và tỏ ra rất thích thú phương pháp khởi động này. Các em đã được giải tỏa áp lực tâm lý kiểm tra bài cũ, mạnh dạn bày tỏ suy nghĩ của mình, giờ học sôi nổi, sinh động, thực sự gây hứng thú. Việc lĩnh hội tri thức của các em có tính hiệu quả cao, tạo sự hào hứng, thoải mái, khắc phục được sự tẻ nhạt của bộ môn, kích thích tính ham hiểu biết, cô và trò bình đẳng trong quá trình khám phá, sáng tạo, hình thành và phát huy năng lực.
Tuy nhiên, bên cạnh đó đối với một số lớp không áp dụng đề tài này thì vẫn còn tình trạng một số ít học sinh lo lắng, sợ bị kiểm tra bài cũ, tinh thần học uể oải, không khí giờ học nặng nề và hiệu quả thấp, chủ yếu là giáo viên nói và dẫn dắt vào bài nên chưa tạo ra sự sôi nổi cho giờ học. Bản thân tôisau khi tổ chức khởi động trong dạy học thì giờ dạy đã có sự thay đổi nhiều và theo chiều hướng tích cực, với sự chuẩn bị chu đáo về cách thiết kế, sự kết hợp kiến thức của giáo viên nên giờ học không còn cứng nhắc, đơn điệu, truyền thụ kiến thức một chiều, mà giờ học trở nên sinh động, học sinh rất tích cực tham gia xây dựng bài. Giáo viên tạo được sự đam mê trong công tác giảng dạy. Tạo mối quan hệ gắn kết giữa giáo viên và học sinh, tạo điều kiện cho học sinh phát huy tính tích cực, sáng tạo trong học tập.
Chính vì vậy tôi sẽ tiếp tục sử dụng và nhân rộng hơn đề tài này để học sinh yêu mến hơn bộ môn Lịch sử. Với những kết quả đó, tôi có thể khẳng định rằngviệctổ chức hoạt động khởi động theo các phương pháp mà tôi đã nêu trên sẽ là cơ sở, là điều kiện để nâng cao chất lượng dạy học cũng như tạo được hứng thú và niềm đam mê môn Lịch sử của học sinh. Đồng thời giáo viên dạy môn Lịch sử sẽ nâng cao vị trí bộ môn mình khắc phục được tư tưởng bị xem là môn phụ trong nhà trường.
PHẦN KẾT LUẬN
Đóng góp của đề tài
Tính mới
Đề tài chưa có tác giả nào đề cập đến trong giảng dạy môn Lịch sử 12 ở nhà trường THPT.
Qua khảo sát các đồng nghiệp và tìm hiểu lịch sử vấn đề bản thân tôi nhận thấy chưa có cá nhân, tập thể nào đề cập đến đề tài này.
Như vậy, tôi kết luận đề tài này là hoàn toàn mới mẻ trong nghiên cứu và giảng dạy Lịch sử hiện nay.
Tínhkhoa học
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm của tôi được trình bày một cách sáng rõ, mạch lạc.Các luận cứ có cơ sở khoa học vững chắc, khách quan, các số liệu được thống kê chính xác, trình bày có hệ thống. Các khái niệm đưa ra được trích dẫn chính xác, phù hợp với nội dung của đề tài. Phương pháp xử lí, khai thác tài liệu được tiến hành đúng quy chuẩn của một công trình khoa học. Đề tài được lập luận chặt chẽ, thấu đáo có tính thuyết phục cao.
Đề tài nghiên cứu của tôi phù hợp với tình hình đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử theo hướng tích cực và phù hợp với thành tựu khoa học giáo dục được Đảng và Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai trong những năm gần đây.
Giải pháp sáng kiến tôi đưa ra có khả năng áp dụng trên một phạm vi rộng và dễ thực thi cho các nhà trường THPT hiện nay.
Phạm vi ứng dụng của đề tài
Đề tài được nghiên cứu và ứng dụng một số kinh nghiệm trongviệc thiết kế hoạt động khởi động trong các bài dạy môn Nghi Lộc 5, lớp 12 cấp THPT từ năm học 2019-2020 và 2020-2021 và đang tiếp tục được triển khai tại Trường THPT Nghi Lộc 5 - huyện Nghi Lộc. Đối với giáo viên môn Lịch sử,tôi hi vọng sáng kiến của tôi sẽ là nguồn tài liệu tham khảo cho các GV trong công tác giảng dạy bộ môn Lịch sử tại trường trung học phổ thông.
Mức độ vận dụng
Đề tài“Thiết kế hoạt động khởi động trong một số bàidạy học Lịch sử 12 Ban cơ bản tại Trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5”có thể vận dụng cho tất cả các trường trung học phổ thông trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử nhằm góp phần nâng cao chất lượng bộ môn.
Kết luận
Với đề tài“Thiết kế hoạt động khởi động trong một số bàidạy học Lịch sử 12 Ban cơ bản tại Trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5”đã giúp tôi bước đầu đạt được những thành công trong việc dạy học môn Lịch sửtạo ra được sự thích thú đối với học sinh khi học bộ môn này, các em thật sự yêu thích bộ môn của tôi không xem đó là môn phụ nữa. Một điều không thể phủ nhận là với niềm đam mê của mình trong việc thiết kế các bài dạy môn Lịch sửbản thân tôi ngày càng nâng cao chuyên
môn, được đồng nghiệp ghi nhận và được Ban giám hiệu nhà trường đánh giá cao. Điều đó làm cho tôi có động lực để không ngừng phấn đấu hoàn thiện bản thân mình, nhiệt huyết, say mê hơn nữa trong sự nghiệp giảng dạy của mình. Mặt khác tôi mong muốn các đồng nghiệp có thể tham khảo, vận dụng được phần nào những kinh nghiệm này vào trong quá trình giảng dạy và mong nhận được những góp ý từ các bạn đồng nghiệp, Hội đồng khoa học các cấp và bạn bè chia sẻ, góp ý, bổ sung để đề tài có thể hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Chương trình giáo dục phổ thông - Những vấn đề chung, Nxb Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn Dạy học theo định hướng phát triển năng lực, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
Bộ Giáo dục và Đào tạo,Sách giáo khoa Lịch sử lớp 12, Nxb Giáo dục, 2016.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sách giáo viên Lịch sử 12, Nxb Giáo dục, 2016.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tài liệu tập huấn chuyên đề đổi mới sách giáo khoa, Nxb Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, Nxb Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tài liệu bồi dưỡng giáo viên Lịch sử trường THPT, Nxb Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tài liệu hướng dẫn thực hiện chương trình, sách giáo khoa 10, 11, 12 môn Lịch sử, Nxb Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thiết kế bài giảng 10, 11, 12 Lịch sử, Nxb Hà Nội.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dạy học theo chuẩn kiến thức, kỹ năng Lịch sử 10, 11, 12, Nxb Đại học sư phạm.
Nguyễn Hữu Châu (2005), Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học, Nxb Giáo dục.
Nguyễn Văn Cường, Bernd Meier (2007), Một số vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy học ở trường THPT, Hà Nội.
Nguyễn Văn Cường - Bernd Meier (2014), Lý luận dạy học hiện đại - Cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, Nxb Đại học Sư phạm.
Tạp chí giáo dục sốđặc biệt(tháng 4 năm 2020).
Tham khảo ý kiến bạn bè, đồng nghiệp.
PHỤ LỤC 1
PHIẾU KHẢO SÁT DÀNH CHO GIÁO VIÊN
Phiếu khảo sát ý kiến giáo viên để tìm hiểu thực trạng vấn đề
Họ và tên:...................................................... Số điện thoại...................................
GV môn:......................................................... Trường THPT:...............................
(Cảm ơn Thầy (Cô) bởi sự hợp tác điền thông tin vào phiếu khảo sát)
Câu 1:Thầy (cô)có thực hiện hoạt động khởi động trong tiết học hay không?
oCó
oKhông
Câu 2: Cơ sở tiến hành khởi động là từ đâu?
oXuất phát từ nội dung
oTừ các nội dung liên quan đến bài học
oTừ nguồn khác
Câu 3:Thầy (Cô) tổ chức hoạt động khởi động nhằm mục đích gì?
oKiểm tra và thống kê kiến thứccủa học sinh
oTạo hứng thú cho học sinh
oTạo tình huống có vấn đề để vào bài
Câu 4: Cách thứctiến hành hoạt động khởi động thầy (cô) thường dùng là gì?
oTổ chức thành hoạt động
oDẫn dắt
oKhác
Câu 5: Người thực hiện trong hoạt động khởi động là ai?
oGiáo viên
oHọc sinh
oGiáo viên và học sinh
Câu 6: Mức độ thu hút và hiệu quả của hoạt động khởi động như thế nào?
oCao
oThấp
oTrung bình
PHỤ LỤC 2
MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG TRONG MỘT SỐ BÀI DẠY LỊCH SỬ 12TẠI TRƯỜNG THPT NGHI LỘC 5
Hoạt động khởi động bài 10: Cách mạng khoa học công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỷ XX(lớp 12A3) với phương pháp đóng vai.
Hoạt động khởi động bài 18 (Tiết 2): “Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946- 1950)” (Lớp 12A2) với phương pháp tổ chức trò chơi“Hỏi nhanh, đáp gọn”.
Hoạt động khởi động Bài 17 (Tiết 1): “Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa từ sau ngày 02/09/1945 đến trước ngày 19/12/1946” (lớp 12A5)trò chơi
với tên gọi: “Đi tìm mảnh ghép”
Hoạt động khởi động Bài 20 (Tiết 2): “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc 1953- 1954” (Lớp 12A7) với phương pháp đóng vai (thử làm ca sĩ)