Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức lịch sử, văn hóa xứ Nghệ cho học sinh lớp 10 thông qua dạy văn thuyết minh

ận cả 2 văn bản
Nhóm 1:
Xác định đối tượng và mục đích của từng văn bản?
Nhóm 2:
Tìm các ý chính tạo thành nội dung thuyết minh của từng văn bản?
Nhóm 3:
Nhận xét về cách sắp xếp các ý trong từng văn bản và giải thích cơ sở của cách sắp xếp ấy.
Nhóm 4:
Nêu các hình thức kết cấu chủ yếu được sử dụng trong từng văn bản thuyết minh.?
Sau 6 phút cử đại diện trình bày GV điều chỉnh, bổ sung

Tìm hiểu các văn bản
Văn bản 1:“Hội Vật Cù ở Thanh Chương”.
Đối tượng và mục đích của văn bản:
-Giới thiệu cho mọi người biết một lễ hội dân gian rất đặc sắc ở Thanh Chương, Nghệ An đó là về hội Vật Cù .
-Địa điểm, thời gian, diễn biến và ý nghĩa lễ hội đối với đời sống tinh thần của nhân dân
Các ý chính tạo thành nội dung văn bản
-Địa điểm lễ hội:
+ tổ chức ở làng quê bên bờ sông Găng
– một nhánh của sông Lam
+hoặc tổ chức ngay tại đền Bạch Mã ( Võ Liệt – Thanh Chương)
-Thời gian lễ hội:
+Thường được tổ chức vào dịp Tết nguyên đán hàng năm, bắt đầu từ ngày mồng Hai, mồng Ba đến hết khai hạ mồng Bảy tháng Giêng
+Hoặc tổ chức vào kì tế lễ đền Bạch

Ở Văn bản 2 GV tiếp tục cho HS tìm hiểu tương tự
Mã vào các ngày 12-13 và 14 tháng 6 âm lịch
- Khâu chuẩn bị :chọn chuối-đào lấy gốc- gọt sạch-đẽo hình tròn- luộc qua nước sôi- phơi nắng-làm quả cù trong cuộc chơi
-Hình thức chơi:
+ba hình thức gồm : Cù gôn, Cù đẩy và Cù nước
-Diễn biến cuộc chơi : Cù gôn, Cù đẩy, Cù nước
-Kết thúc cuộc chơi:đội thắng là đội đưa được cù vào đích đối phương nhiều hơn
-Ý nghĩa lễ hội đối với đời sống nhân dân: thể hiện nét đẹp văn hóa tinh thần của người dân Thanh Chương
C. Cách sắp xếp ý
-Theo trình tự thời gian, diễn biến của sự việc
-Kết hợp lời kể & miêu tả
-Lời kể là chủ yếu
* Cơ sở của sự sắp xếp:
Sự việc nào xảy ra trước thì thuyết minh trước, sự việc nào diễn ra sau thì thuyết minh sau
Mục đích: để người nghe hình dung đầy đủ và mạch lạc lễ hội diễn ra ở đâu , bao giờ và như thế nào.?
d.Các hình thức kết cấu chủ yếu đã được sử dụng trong văn bản thuyết minh: theo trình tự thời gian diễn biến của sự việc.
Văn bản 2: Tương Nam Đàn xứ Nghệ
- Đối tượng thuyết minh
Mục đích thuyết minh
Nội dung thuyết minh
Trình tự thuyết minh

HOẠT ĐỘNG CỦA GV&HS
NỘI DUNG BÀI HỌC

Từ sự phân tích hai văn bản trên và các văn bản khác em hãy cho biết khi viết bài văn thuyết minh, ta có thể lựa chọn những hình thức kết cấu thuyết minh nào?
2. Các hình thức kết cấu văn bản thuyết minh.
Kết cấu theo trình tự thời gian Kết cấu theo trình tự không gian Kết cấu theo trình tự logic
Kết cấu theo trình tự hỗn hợp.
Học sinh đọc phần ghi nhớ SGK.
Hoạt động 3: Luyện tập:
Hướng dẫn học sinh làm bài tập Sgk.
Hoạt động 4+5: Vận dụng,tìm tòi và mở rộng
Nếu thuyết minh về một di tích lịch sử hoặc một danh lam thắng cảnh ở quê hương em,em sẽ chọn hình thức kết cấu thuyết minh nào? Tại sao?
* HS chia làm 4 nhóm theo 4 tổ mỗi tổ thuyết minh một di tích lịch sử, một danh lam thắng cảnh hoặc một đặc sản ở Nghệ An theo các gợi ý:
Mục đích thuyết minh?
-Lựa chọn hình thức kết nào là phù hợp? Giải thích lí do lựa chọn
*GV gợi ý:Khi giới thiệu một di tích, một thắng cảnh quê hương có thể dựa trên các nội dung sau:
+Địa điểm, nguồn gốc lịch sử của di tích
+Miêu tả vẻ đẹp của di tích
+Ý nghĩa, giá trị của di tích
-Có thể sắp xếp theo trình tự trên nhưng khi miêu tả vẻ đẹp của di tích có thể sắp xếp theo trình tự không gian: xa-gần, ngoài-trong....
* Giáo viên trình chiếu hình ảnh, tư liệu của các nhóm đã thu thập để học sinh tham khảo và lựa chọn . Hoặc nếu trong nhóm có nhiều lựa chọn, giáo viên sẽ cho đại diện nhóm bốc thăm .
*Các nhóm thực hiện bài tập ở nhà , sau đó GV sẽ tổ chức thuyết trình trước lớp.
Tiết: 89
LUYỆN TẬP VIẾT ĐOẠN VĂN THUYẾT MINH
c tiêu bài học
ến thức:
Kiến thức về đoạn văn thuyết minh
năng:
Củng cố vững chắc kĩ năng viết đoạn văn đã được học, đồng thời thấy được mối liên hệ giữa các kĩ năng đó với kĩ năng lập dàn ý.
Luyện viết đoạn văn thuyết minh.
Sử dụng ngay những tài liệu thu thập của nhóm mình để viết đoạn văn thuyết minh về những danh nhân, nhưng nhà yêu nước cách mạng nổi tiếng ở Nghệ an
– Tích hợp kiến thức Lịch sử của địa phương trong bài học:
ái độ:
Giáo dục thêm những hiểu biết về quê hương, bồi dưỡng lòng tự hào và yêu quê hương đất nước mình.
ẩn bị của Giáo viên và Học sinh
uẩn bị của GV
SGK, SGV, TL tham khảo.
Thiết kế bài giảng.
Máy chiếu.
uẩn bị của học sinh.
-Ttài liệu thu thập được về quê hương con người Nghệ An
ng pháp dạy học, kiểm ta đánh giá
Phát vấn, trao đổi thảo luận nhóm, thực hành.
hoạt động học tập.
Ổn định lớp
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Có những biện pháp nào để tạo nên tính hấp dẫn trong văn bản thuyết minh?
Bài mới
Hoạt động 1. Hoạt động khởi động: Tổ chức trò chơi ô chữ
* Tất cả các câu hỏi và câu trả lời trong trò chơi đều liên quan đến nội dung tích hợp văn hóa, lịch sử của Nghệ An ( có file đính kèm)
*Cách chơi: GV chia lớp thành 2 đội chơi, mỗi đội cử đại diện 3 người lên bục giảng để tham gia “Trò chơi ô chữ”
Trò chơi này có 11 câu hỏi. Đội nào trả lời đúng đáp án nhiều hơn hoặc đọc được ô hàng dọc (chữ đỏ) nhanh hơn, đội đó sẽ thắng.
Ô chữ quan trọng nhất liên quan đến nội dung bài luyện tập viêt đoạn văn thuyết minh hôm nay
Hoạt động 2. Hình thành kiến thức
Hoạt động của GV & HS
Nội dung bài học

GV cho HS ôn tập lại những kiến thức đã học về đoạn văn
Hs tự đọc và trả lời các câu hỏi a,b trong SGK
- GV nhkấn mạnh:
-GV hỏi: Một đoạn văn thuyết minh đầy đủ gồm mấy phần chính? Các ý trong đoạn văn thuyết minh sắp xếp theo trình tự thời gian ,không gian, nhận thức, phản bác – chứng minh được hay không? Vì sao?
I, Đoạn văn thuyết minh:
Đoạn văn: một bộ phận của bài văn, gồm từ hai câu văn trở lên, thể hiện một chủ đề.
Yêu cầu: cần đạt 3 yêu cầu
+Nằm giữa hai chỗ xuống dòng
+Thể hiện một chủ đề nhất định
+Liên kết chặt chẽ với các đoạn trướcvà sau nó.
Đoạn văn thuyết minh đầy đủ gồm 3 phần: mở đoạn,thân đoạn,kết đoạn.
-Hoàn toàn có thể sắp xếp được vì: cách sắp xếp đó phù hợp với dàn ý thuyết minh, với thực tế thuyết minh.

HOẠT ĐỘNG GV &HS
NỘI DUNG BÀI HỌC

Muốn	viết	đoạn	văn	thuyết	minh người viết cần phải làm gì?
II, Viết đoạn văn thuyết minh
-Viết đoạn văn thuyết minh cần phải:
+ Xác định đối tượng
+Xây dựng dàn ý
+Viết từng đoạn theo dàn ý
+Lắp ráp các đoạn văn thành bài, kiểm tra

Hoạt động 3 : Luyện tập
Hs làm việc theo nhóm.
Gv chia lớp thành 2 nhóm cùng thực hiện một yêu cầu của đề bài.
Nhóm 1: Viết đoạn về cuộc đời Phan Bội Châu
Nhóm 2: Viết đoạn về sự nghiệp văn học của Phan Bội Châu
GV nhận xét bổ sung.
và sửa lại
Đề bài:Viết đoạn văn thuyết minh về cuộc đời và sự nghiệp văn học của Phan Bội Châu
Đoạn 1: Giới thiệu về cuộc đời Phan Bội Châu
Phan Bội Châu là một danh sĩ đồng thời là một nhà cách mạng Việt Nam hoạt động trong thời kì Pháp thuộc.Ông sinh năm1867 mất năm 1940 tại làng Đan Nhiễm,xã Xuân Hòa, huyện Nam Đàn , tỉnh Nghệ An.Thuở nhỏ, Phan Bội Châu sớm nổi tiếng là thần đồng: 6 tuổi theo cha đi học, ba ngày đã thuộc hết tam tự kinh. Lên 7 tuổi đã hiểu nghĩa kinh truyện, sử dụng thành thạo chữ hán, 8 tuổi biết viết rành mạch các thể văn cử tử, đi hạch ở huyện. Khi lên được 13 tuổi đã đậu đầu huyện. Lên 16 tuổi đậu đầu xứ. Khi 17 tuổi Phan Bội Châu viết hịch “Bình Tây thu Bắc” (dẹp giặc pháp khôi phục đất bắc) dán ở gốc đa đầu làng để kêu gọi mọi người hưởng ứng phong trào văn thân ở bắc kì.Năm 18 tuổi,Phan Bội Châu tập hợp bạn bè thành lập đội “ Thí sinh quân” để hưởng ứng văn thân Nghệ Tĩnh chống Pháp.Năm 30 tuổi, Phan Bội Châu viết phú “Bái thạch vi huynh” và được tặng danh hiệu “hay chữ nhất nước nam” đồng thời có cơ hội tiếp xúc với Nguyễn Thượng Hiền, Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Ngô Đức Kế...Năm 33 tuổi (1900) Phan Bội Châu đậu giải nguyên trường Nghệ An với vinh dự độc nhất vô nhị trong lịch sử khoa cử: “bảng một tên lừng lẫy tiếng làng văn”.Năm 1905, ông trốn sang nhật bản
hoạt động cách mạng.Năm 1908, Phan Bội


Châu chạy sang Trung Quốc vàThái Lan.Năm 1912, Phan Bội Châu thành lập “Việt Nam quang phục hội” và bị bắt cho đến năm 1917.Năm 1925, ông trở thành “Ông già bến Ngự”.Năm 1940, Phan Bội Châu qua đòi với lời từ biệt: “cứu nước, bảo toàn giống nòi, tôi có chí nhưng không có tài. Nay tôi từ biệt quốc dân mãi mãi. Tội tôi rất lớn, xin quốc dân tha thứ cho”.
b, Đoạn 2: Thuyết minh về sự nghiệp thơ văn của Phan Bội Châu
Phan Bội Châu còn là một nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc Việt Nam.Sáng tác của ông mang một lẽ sống mới và thấm đẫm tinh thần dân chủ. Ông là một chí sĩ luôn đặt niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước bằng một tinh thần yêu nước bất diệt và một ý chí cứu nước mạnh mẽ. Chính vì vậy, thơ văn của ông luôn căng tràn nhiệt huyết cách mạng. Ông được đánh giá là người có sức ảnh hưởng lớn đến một lớp chí sĩ thời bấy giờ qua những tư tưởng tiến bộ, mới mẻ. Văn thơ của ông luôn có một “sức mạnh chinh phục” lớn như một ngọn lửa cháy rực với sự lan tỏa mạnh mẽ. Một số tác phẩm nổi bật của ông như “Lưu cầu huyết lệ tân thư”“Hải ngoại huyết
thư” (1906), “Ngục trung
thư “(1914), “Phan Bội Châu niên biểu”(1929),Những tác phẩm đó của Phan Bội Châu không chỉ khơi gợi ý chí chống giặc của nhân dân ta mà còn thể hiện một tấm lòng yêu nước vô bờ bến của một con người suốt đời vì dân vì nước.
Hoạt động 4. Vận dụng
Vận dụng những kiến thức về văn thuyết minh em hãy viết đoạn văn thuyết minh về “Làng Sen quê Bác”
Hoạt động 5:Tìm tòi, mở rộng
HS tìm trên mạng những văn bản thuyết minh về con người, di tích lịch sử, các đặc sản quê hương
IV. Hiệu quả
Qua quá trình dạy học, với việc sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại hướng dẫn học sinh tham gia vào các hoạt động học nhằm nâng cao các năng lực của học sinh, khiến giờ học làm văn trở nên hấp dẫn, không còn khô khan, nhàm chán, bám sát vào cuộc sống thực tế của các em hơn, tôi thấy kết quả giảng dạy có sự khác biệt rõ rệt. Học sinh nắm được các nội dung cơ bản trong bài học nhanh hơn, kiến thức nhớ được có tính hệ thống. Từ đó khả năng ứng dựng vào những vấn đề của thực tiễn. Đặc biệt là, qua hoạt động tìm hiểu về truyền thống văn hóa địa phương, học sinh hứng thú hơn đối với giờ học văn, có ý thức cao hơn về vai trò của cá nhân đối với cuộc sống của chính mình và của cộng đồng. Tôi đã khảo sát và so sánh kết quả học tập bộ môn của học sinh một số lớp mà tôi áp dụng phương pháp đã trình bày trong đề tài này. Kết quả thống kê như sau:
Đối tượng khảo sát:
Học sinh lớp 10A1 và 10A2
Số lượng học sinh 2 lớp là 90 em.
Học chương trình cơ bản
Điều kiện học tập như nhau.
Nội dung học tập giống nhau
Hình thức và nội dung khảo sát:
Kiểm tra việc chuẩn bị bài trên phiếu học tập và bài tập gửi qua gmail.
Đánh giá kết quả tham gia vào hoạt động trên lớp trong 2 giờ học bài “Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh”và “Luyện tập viết bài văn thuyết minh” Kết quả khảo sát
Về việc soạn bài:
+ Có 0/90 em chưa soạn bài.
+ Có 90/90 em đã soạn bài theo phiếu học tập giáo viên phát cho các em.
Trong đó có 25/90 em có phần chuẩn bị trên máy tính và gửi đến cho cô
giáo.
Có nhiều bài chuẩn bị công phu, tìm hiểu kiến thức qua các môn học, qua
mạng internet
Trong giờ học:
+ Giáo viên yêu cầu học sinh giới thiệu một số văn bản tìm hiểu được: Nhiều học sinh xung phong trình bày. Có nhiều em trình bày công phu, hấp dẫn
+ Quan sát lớp học, giáo viên thấy nhìn chung học sinh đã tham gia vào các hoạt động học, lớp học sôi nổi, nhiều em còn có tâm lí ganh đua với nhóm bạn
để tranh phần trình bày, các học sinh nghe trình bày thì thích thú, cổ vũ, hoặc xung phong bổ sung ý kiến. Nhiều học sinh thể hiện sự tự tin, sự sáng tạo, khả năng giao tiếp tốt,đặc biệt là khả năng thuyết trình trước đám đông.
Kết quả kiểm tra.
Đề bài: Em hãy viết bài văn thuyết minh về “Làng sen quê Bác”
Kết quả

Giỏi (9-10 đ)

Khá (7-8 đ)
Trung bình
(5-6 đ)

Yếu (4-3đ)

Kém (2-0đ)
Số hs
10/90
50/90
30/90
0/90
0/90
Tỉ lệ (%)
11,1
55,5
33,4
0
0
Kết quả khảo sát trên cho thấy rằng việc hướng dẫn học sinh tiếp cận bài học theo tinh thần tích hợp, đổi mới đã đem lại những kết quả khả quan, bước đầu cho thấy tính hiệu quả, thiết thực của đề tài. Học sinh chủ động hơn, tích cực hơn trong việc nắm bắt nội dung bài học. Đặc biệt là quá trình chuẩn bị bài ở nhà qua phiếu học tập rất có hiệu quả đã đem lại thành công cho tiết học.
C. KẾT LUẬN
Kết luận.
Với dung lượng một đề tài nhỏ :“Tích hợp kiến thứcvề lịch sử và văn hóa xứ Nghệ cho học sinh lớp 10 thông qua dạy văn thuyết minh”, có đối tượng nghiên cứu và mục đích cụ thể nhằm phục vụ cho công tác giảng dạy môn Ngữ văn của mình ở trường phổ thông, người viết nghĩ rằng phương pháp này có tính thực tiễn cao, rất dễ sử dụng, có thể áp dụng rộng rãi trong các giờ học làm văn cho nhiều đối tượng khác nhau. So với phương pháp dạy học truyền thống (chủ yếu cung cấp kiến thức lí thuyết cho người học, hoặc dựa trên các văn bản SGK) thì phương pháp này có ưu điêm bật trội là:
Người học có hứng thú với giờ học, chủ động tham gia vào các hoạt động
Nắm bắt kiến thức nhanh hơn.
Hiểu bản chất vấn đề kỹ hơn, khái quát hơn, có chi nều sâu hơn.
Phát triển các năng lực và kĩ năng của người học và ứng dụng đạt hiệu quả cao hơn.
Đặc biệt là học sinh thấy các văn bản đưa ra rất gần gũi, dễ viết, dễ áp dụng gần gũi hơn với cuộc sống và có ích cho bản thân mình cũng như cộng đồng.
Các em có điều kiện tìm hiểu kĩ hơn về lịch sử, truyền thống cũng như vẻ đẹp của chính mảnh đất quê hương mình.
Kiến nghị.
Đối với giáo viên lên lớp cần thiết kế bài học cho phù hợp với từng dạng bài, và từng đối tượng học sinh. Đặc biệt là phải chuẩn bị hệ thống câu hỏi chu đáo đối với từng bài để hướng dẫn học sinh các hoạt động có hiệu quả nhất. Giáo viên có ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học là tốt nhất.
Nhà trường tạo điều kiện tốt nhất về cơ sở vật chất,lắp đặt mạng, máy chiếu để có thể đáp ứng nhu cầu của lớp học.
Trên đây là những suy nghĩ của bản thân về việc nghiên cứu “Tích hợp kiến thức về lịch sử và văn hóa xứ Nghệ cho học sinh lớp 10 thông qua dạy văn thuyết minh” Tuy nhiên, sáng kiến kinh nghiệm của tôi sẽ không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót, kính mong nhận được sự góp ý bổ sung của Ban giám hiệu nhà trường, các cấp quản lý giáo dục và các đồng chí, đồng nghiệp để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn và có thể áp dụng vào thực tiễn ở các năm học sau.
Xin trân trọng cảm ơn!
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Ngữ văn – Bộ giáo dục đào tạo – năm 2014.
Hướng dẫn và rèn luyện Kỹ năng sống cho học sinh THPT –Trương Thị Hoa Bích Dung – NXB Đại học QGHN – 2013.
	Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học ở trường	phổ thông-Lê Đình Trung chủ biên –ĐHSP Hà Nội
Lí luận dạy học hiện đại-Nguyễn Văn Cường, NXB Đại học Sư Phạm
Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh- Trường ĐHSP Hà Nội –NXB ĐHSP
Tiểu vùng văn hóa- xứ Nghệ -Hà Nguyễn- NXB Thong tin và truyền thông
Năm xưa tỉnh Nghệ thành Vinh- Phạm Xuân Cần _NXB Nghệ An
	Văn hóa và con người xứ Nghệ -Nguyễn Duy Quý va nhà giáo Nguyễn Trọng Đệ.