Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy bộ môn Lịch sử 12 giai đoạn 1945 - 1954

hải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước. Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hy sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn nǎm! Kháng chiến thắng lợi muôn nǎm!
Việc sử dụng tác phẩm “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tác phẩm “Kháng chiến nhất định thắng lợi” của đồng chí Trường Chinh. Sử dụng 2 tác phẩm này để làm rõ sự kiện ngày toàn quốc ta tiến hành kháng chiến chống thực dân Pháp và giải thích về đường lối kháng chiến chống Pháp, Đảng và chính phủ ta sử dụng đường lối chiến tranh nhân dân, cuộc kháng chiến toàn dân – toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh và tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế.
Khi giáo viên dạy về chiến thắng Điện Biên Phủ có thể mượn đoạn thơ trong bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” của Tố Hữu:
Hoan hô chiến sĩ Điện Biên Chiến sĩ anh hùng
Đầu nung lửa sắt
Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt Máu trộn bùn non
Gan không núng Chí không mòn!
Những đồng chí thân chôn làm giá súng Đầu bịt lỗ châu mai
Băng mình qua núi thép gai Ào ào vũ bão
Những đồng chí chèn lưng cứu pháo
Nát thân, nhắm mắt, còn ôm... Những bàn tay xẻ núi lăn bom
Nhất định mở đường cho xe ta lên chiến trường tiếp viện
Và những chị, những anh ngày đêm ra tiền tuyến Mấy tầng mây gió lớn mưa to
Dốc Pha Đin, chị gánh anh thồ Đèo Lũng Lô, anh hò chị hát Dù bom đạn xương tan, thịt nát
Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh...
Hỡi các chị, các anh trên chiến trường ngã xuống Máu của anh chị, của chúng ta
không uổng!
Sẽ xanh tươi đồng ruộng Việt Nam Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam Hoa mơ lại trắng, vườn cam lại vàng...
(Hoan hô chiến sĩ Điện Biên - Tố Hữu)
Không chỉ mô tả về khí thế của chiến dịch mà còn hướng cho học sinh đi tìm hiểu nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến hào hùng của dân tộc, ta thấy rằng các em rất xúc động về những hình ảnh mà mình thu nhận được. Điều này có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục tinh thần cảm phục đối với công lao của các thế hệ đi trước. Đồng thời cũng góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo về quê hương đất nước trong nhận thức của các em.
Khi nói về ý nghĩa “Chiến thắng của Điện Biên phủ” ta trích câu thơ:
“Chín năm làm một Điện Biên Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng”
Hay
“Lừng lẫy năm châu, trấn động địa cầu”
Nhìn chung có rất nhiều kiến thức để vận dụng văn học trong giảng dạy bộ môn Lịch sử. Ta có thể đưa vào bài giảng một câu thơ, một đoạn văn hay một trích đoạn nhằm
giúp học sinh có thể nêu ra một kết luận khái quát cụ thể hóa một vấn đề hay một sự kiện lịch sử đã được học.
Như vậy ta thấy rằng: Sử dụng tích hợp kiến thức văn học trong giảng dạy lịch sử không những giúp các em nắm vững nhanh chóng, nhớ lâu bài học mà còn góp phần củng cố thêm kiến thức văn học, tạo điều kiện cho học sinh hình thành phương pháp liên hệ trong quá trình học tập của mình.
Tích hợp với môn Địa lý
Không những môn Lịch sử chỉ gần gũi trong nội dung kiến thức với môn Ngữ văn mà còn có nhiều nội dung liên quan đến kiến thức môn Địa lý. Đây là một phương pháp dạy học hiện đại trong dạy học Lịch sử giúp các em nắm vững hơn kiến thức về địa điểm, địa danh.
Khi giáo viên dạy bài 17: Nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa từ sau ngày 2-9-1945 đến trước ngày 19-12-1946, giáo viên phải sử dụng kiến thức địa lí để khắc họa vĩ tuyến 16 thuộc tỉnh Đà Nẵng.
Khi giáo viên dạy bài 18: Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946-1950) giáo viên sử dụng các lược đồ, yêu cầu HS chuẩn bị trước ở nhà nội dung và thuyết trình diễn biến các chiến dịch trên lược đồ.
Lược đồ chiến dịch Việt Bắc thu – đông năm 1947
Lược đồ chiến dịch Biên giới thu - đông năm 1950
Trong bài 20: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953- 1954) ta sử dụng lược đồ “Hình thái chiến trường trong đông – xuân 1953 – 1954” yêu cầu HS chuẩn bị trước ở nhà (theo nhóm) nội dung và thuyết trình diễn biến các chiến dịch trên lược đồ.
Lược đồ hình thái chiến trường trong đông – xuân 1953 – 1954
GV sử dụng “Lược đồ diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ 1954” khi trình bày cách bố phòng của địch ở cứ điểm Điện Biên Phủ(3 phân khu, 49 cứ điểm)
GV yêu cầu HS thuyết trình diễn biến các chiến dịch trên lược đồ(chuẩn bị trước ở nhà nội dung diễn biến)
Lược đồ diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ 1954
Sử dụng lược đồ nhằm mục đích không chỉ để khắc sau cho học sinh về vị trí địa lí, giáo viến sử dụng lược đồ để phục vụ học về âm mưu bố phòng của địch, diễn biến của chiến dịch, học sinh rất hứng thú học tập và tiếp thu kiến thức một cách chủ động nhất.
Tích hợp với môn Nghệ thuật
Âm nhạc
Việc tích hợp môn Lịch sử với Âm nhạc đây là một phương pháp dạy học hiện đại trong dạy học Lịch sử, giúp học sinh phát triển toàn diện về mọi mặt.
Giáo viên hướng dẫn học sinh ở nhà tìm một số bài hát như: ca khúc “Tiến quân ca” của nhạc sỹ Văn Cao, ca khúc "Cùng nhau đi Hồng binh" của nhạc sỹ Hoàng Vân, Giải phóng Điện Biên... yêu cầu học sinh hát và nêu, nội dung ý nghĩa bài hát sau đó giáo viên chốt ý nghĩa giúp học sinh nghe và nắm được nội dung, ý nghĩa của các bài hát.
Ví dụ: tác giả sử dụng ca khúc “Tiến quân ca” (Quốc ca) của nhạc sỹ Văn Cao trong bài 17 “Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ sau ngày 2 - 9 - 1945 đến trước ngày 19 - 12 - 1946”,
“Đoàn quân Việt Nam đi Chung lòng cứu quốc Bước chân dồn vang trên đường gập ghềnh xa Cờ in máu chiến thắng mang hồn nước, Súng ngoài xa chen khúc quân hành ca. Đường vinh quang xây xác quân thù, Thắng gian lao cùng nhau lập chiến khu. Vì nhân dân chiến đấu không ngừng, Tiến mau ra sa trường, Tiến lên, cùng tiến lên. Nước non Việt Nam ta vững bền.” – lời 1
Nhạc sỹ Văn Cao viết bài hát đó trong nhiều ngày năm 1944. Ngay từ khi ra đời, bài hát được coi là bài hát chính thức của Mặt trận Việt Minh. Sau Cách mạng Tháng Tám, ca khúc này được chọn làm quốc ca của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và khi đất nước thống nhất (1975), ca khúc “Tiến quân ca” tiếp tục được chọn làm Quốc ca của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Trong bài 20: “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953- 1954)” cho học sinh tìm hiểu, hát một số bài hát sau yêu cầu học sinh nêu ý nghĩa, nội dung bài hát sau đó giáo viên chốt ý nghĩa giúp học sinh nghe và nắm được.
Bài hát Trên đồi Him Lam - Nhạc sĩ Đỗ Nhuận
Trong chiến dịch Điện Biên, trận Him Lam là trận thắng đầu tiên của chúng ta. Lúc ấy, Đỗ Nhuận cùng với Trần Ngọc Xương, Nguyễn Văn Tiến ở trong tổ sáng tác có mặt tại đó. Đứng trên bờ chiến hào, các anh vừa đàn vừa hát cổ vũ cho các chiến sĩ đang hành quân ở dưới. Trong đoàn quân có một chiến sĩ nói với các nhạc sĩ: “Cố gắng sáng tác nhiều nhé, khi về bọn mình sẽ có quà cho văn công”.
Người chiến sĩ nói câu ấy không bao giờ trở về nữa vì anh chính là liệt sĩ Phan Đình Giót đã lấy thân mình lấp lỗ châu mai trong trận Him Lam. Sau này Đỗ Nhuận mới biết rõ. Và bài hát “Trên đồi Him Lam” đã được ông sáng tác ngay tại trận địa, giữa bộn bề ngổn ngang xác xe pháo trong mùi khói khét lẹt của đạn bom và xác giặc: “Hôm qua đánh trận Điện Biên chiến hào xuất kích đồi Him Lam ta tiến quân vào, đột phá tiêm đao tiến đánh vào”.
Bài hát Hò kéo pháo - Nhạc sĩ Hoàng Vân
Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua núi
Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù
Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù
Hai ba nào! Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua núi
Gà rừng gáy trên nương rồi dấn bước ta đi lên nào Kéo pháo ta sang qua đèo trước khi trời hửng sáng Hai ba nào! Sắp tới nơi còn một đợt nữa thôi
Vai ướt đẫm sương đêm cùng mồ hôi Tới đích rồi Đồng chí pháo binh ơi!
Mai đây nghe pháo gầm vang dậy cùng bộ binh đánh tan đồn thù Lòng quyết tâm sắt gang nào bằng hò dô
Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua núi
Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù
Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù
Hai ba nào! Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua núi
Dù lửa nóng trong bom đạn bốc cháy chung quanh ta rồi Bám chắc tay không buông rời quyết tâm bảo vệ pháo Hai ba nào! Kéo pháo lên trận địa của chúng ta
Tin chắc thắng ta tin tưởng ở ta
Tới đích rồi Đồng chí pháo binh ơi! Vinh quang thay sức người lao động Hò dô ta pháo ta vượt đèo
Thề quyết tâm bắn tan đồn thù hò dô .
Một hình ảnh không thể nào quên trong cuộc chiến ở Điện Biên là hình ảnh “Kéo pháo vào - kéo pháo ra”. Nhạc sĩ Hoàng Vân tác giả của bài hát “Hò kéo pháo” đã kể lại: Đêm đêm theo tiếng hò “dô ta nào, hai ba nào, tiếng mõ tre cốc cốc” làm hiệu lệnh dưới ánh trăng, hàng trăm chiến sĩ mặc áo trấn thủ, đội mũ nan cúi rạp người, choãi chân, những bắp tay rắn chắc bám vào dây trão, dây mây, dây song để kéo pháo
Tất cả những hình ảnh, những âm thanh đó đã tạo nên một bức tranh hùng vĩ, một không khí náo nhiệt hừng hực khí thế quyết tâm làm vang động cả núi rừng Điện Biên. “Hò kéo pháo” đã được nhạc sĩ viết ngay tại mặt trận.
Nghệ thuật
Tác giả sử dụng tranh ảnh chiến sĩ cảm tử quân ôm bom ba càng đón đánh xe tăng địch thể hiện tinh thần quyết tâm chiến đấu chống giặc Pháp khi gàng dạy bài 17 “Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ sau ngày 2 - 9 - 1945 đến trước ngày 19 - 12 – 1946.
“Quyết tử quân” Hà Nội ôm bom ba càng đón đánh xe tăng Pháp
Trong bài 20 “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953 – 1954)” tác giả sử dụng hình ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp để giới thiệu bài học.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Tích hợp kiến thức liên môn Kiến trúc
Tác giả giới thiệu công trình tượng đài chiến thắng chiến dịch Điện Biên Phủ: “Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ” là một tượng đài để kỷ niệm 50 năm sự kiện trận Điện Biên Phủ năm 1954 - là tượng đài bằng đồng lớn nhất Việt Nam hiện nay.
Quần thể tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ gồm 3 bộ đội đứng quay lưng vào nhau, nâng một em bé Thái, trên cùng là lá cờ quyết chiến quyết thắng. Tượng có chiều cao 16,6 mét, chất liệu bằng đồng thau, trong ruột kết cấu bê tông cốt thép, trọng lượng 220 tấn. Bệ tượng cao 3,6 mét kết cấu bê tông cốt thép, bên ngoài ốp đá mỹ nghệ, gồm 3 tầng hình chữ nhật xếp chéo lên nhau. Là một phần trong dự án trùng tu di tích lịch sử Điện Biên Phủ giai đoạn 1, được coi là một trong những công trình trọng điểm chào mừng 50 chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ.
Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ
Tích hợp kiến thức liên môn Giáo dục công dân
Nắm được tiểu sử, chiến công của các anh hùng, liệt sĩ như Tô Vĩnh Diện, Phan Đình Giót, Bế Văn Đàn,.. đặc biệt là đại tướng Võ Nguyên Giáp. Từ đó giúp học sinh biết trân trọng quá khứ, có ý thức phấn đấu vươn lên.
Lịch sử giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về Văn học, như phải hiểu hoàn cảnh tác phẩm đó ra đời như thế nào mới hiểu hết được dụng ý nghệ thuật cũng như nội dung sâu xa mà tác giả muốn gửi đến người đọc là gì. Ngược lại Văn học, Mĩ thuật, Âm nhạc, Địa lý, Giáo dục công dân, Quân sự làm cho các sự kiện, các kiến thức của lịch sử dễ dàng thấm vào tiềm thức của con người. Nói về sự hỗ trợ của Lịch sử đối với các môn học khác, G. Elton đã nói “Nhà sử học cũng có thể dạy cho các khoa học khác rất nhiều điều. Anh ta có thể giúp các khoa học này hiểu thế giới quan của nhiều phương án xây dựng sơ đồ, vạch rõ những mối quan hệ tương hỗ mà một chuyên môn hẹp khó nhận thấy, giúp các khoa học xã hội hiểu rằng đối tượng mà chúng có quan hệ là những con người. Trong khi tiếp nhận các khoa học khác tính chính xác và tầm rộng của sự khái quát, đồng thời Lịch Sử có thể hoàn thành nghĩa vụ của mình bằng cách xây dựng một thái độ nghiêm túc đối với các tài liệu và tránh những khái quát không có cơ sở vững chắc”.
Như vậy có thể thấy sự tích hợp, liên môn giúp cho học sinh biết thêm nhiều kiến thửc, bài dạy trở nên sinh động phong phú hơn, học sinh hào hứng tiếp thu bài học.
Về khả năng áp dụng của sáng kiến
Sáng kiến đã được áp dụng vào dạy học chương III Việt Nam từ 1945 - 1954 cho học sinh lớp 12A1 – Trường THPT Yên Lạc 2 – huyện Yên Lạc – tỉnh Vĩnh Phúc.
Ngoài ra sáng kiến có thể áp dụng để dạy để dạy cho học sinh lớp 12 – THPT trên toàn quốc.
NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT: Không
CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
Sáng kiến được áp dụng dạy học cho học sinh lớp 12 – THPT.
Sáng kiến có thể được áp dụng được ở những trường THPT có các cơ sở vật chất về công nghệ thông tin như máy vi tính, máy chiếu, máy ảnh, máy quay video, có đường truyền internet,..
ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC (KẾT QUẢ THỰC HIỆN)
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả
Sáng kiến "Tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy bộ môn Lịch sử, lớp 12 – Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945 - 1954" được giảng dạy tại lớp 12A2. Lớp đối chứng là 12A1, được dạy học theo phương pháp truyền thống - phương pháp kiến thức lịch sử đơn lẻ.
Việc kiểm tra đánh giá hiệu quả của sáng kiến bằng các bài kiểm tra nhanh 15 phút theo phương pháp trắc nghiệm, để đánh giá khả năng nắm kiến thức, tư duy suy luận và mức độ khắc sâu kiến thức. Kết quả thu được tính bằng thống kê trung bình của các bài kiểm tra.
Lớp

Sỹ số
Loại giỏi
Loại khá
Loại TB
Loại yếu
Loại kém
L
%
L
%
L
%
L
%
L
%
12A2
39
9
23,1
20
51,3
10
25,6
0
0
0
0
12A1
39
1
28,2
24
61,5
4
10,3
0
0
0
0

Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân:
Theo ý kiến của nhóm chuyên môn
GV có thể sử dụng tài liệu này như một cẩm nang về phương pháp dạy học tích cực với nhiều thông tin hữu ích.
Học sinh được học tập theo phương pháp mới, tích cực, chủ động hơn sáng tạo hơn, tiếp thu tốt hơn tránh được sự nhàm chán
DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/CÁ NHÂN ĐÃ THAM GIA ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU.
STT
Tên	tổ	chức/cá nhân
Địa chỉ
Phạm vi/Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
1
Đào Thị Nga
Trường THPT Yên lạc 2
Môn Lịch sử
2
Lớp 12A2
Trường THPT Yên lạc 2
Môn Lịch sử
3
Nguyễn Thị Xuyến
Trường THPT Yên lạc 2
Môn Lịch sử

......., ngày.....tháng......năm......
Thủ trưởng đơn vị/ Chính quyền địa phương (Ký tên, đóng dấu)
........, ngày.....tháng......năm......
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP CƠ SỞ
(Ký tên, đóng dấu)
Yên lạc, ngày 05 tháng 03 năm 2020
Tác giả sáng kiến
(Ký, ghi rõ họ tên)
Đào Thị Nga
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Lịch sử 12, NXB giáo dục, Hà Nội, 2009
Ngữ văn 12, NXB giáo dục, Hà Nội, 2009
Điện Biên phủ hình ảnh và sự kiện, NXB Tổng hợp Hồ Chí Minh, 2004
Đại cương Lịch sử Việt Nam, NXB giáo dục, Hà Nội, 2008
Tài liệu tập huấn dạy học tích hợp ở trường THCS, THPT, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội, 2014.
Nguồn Internet: video
PHỤ LỤC
Một số hình ảnh về áp dụng sáng kiến trong dạy học tại lớp 12A2 – Trường THPT Yên Lạc 2:
Học sinh thuyết trình diễn biến chiến dịch Tây Bắc
Học sinh thuyết trình diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ
Các mảnh ghép thực hiện hoạt động củng cố, luyện tập
Mảnh ghép hoàn chỉnh