Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Lịch sử ở trường trung học phổ thông

phim tư liệu về chiến dịch Hồ Chí Minh, tôi trích trong CD Rom Hồ Chí Minh toàn tập của NXB Chính trị quốc gia là một tư liệu lịch sử có giá trị và rất hữu ích cho học sinh trong việc tái tạo lại lịch sử và hình thành ở các em niềm tự hào dân tộc, có ý thức sống xứng đáng với sự hy sinh của cha anh.
+ Một số lưu ý khi ứng dụng CNTT trong dạy học LS ở trường THPT 
Để có thể áp dụng thành công CNTT vào giảng dạy, trước GV cần nắm vững một số kỹ năng cơ bản nhất để soạn giáo án và thiết kế các bước lên lớp một cách hợp lí và hiệu quả nhất trên giáo án điện tử. Các kỹ năng cơ bản cần nắm như: Soạn thảo văn bản bằng MS Word; sử dụng mạng Internet và khai thác mạng Internet; sử dụng phần mềm MS PowerPoint và gần đây nhất là kỹ năng soạn thảo giáo án điện tử E-learning. Trong quá trình soạn giáo án điện tử ứng dụng CNTT, tôi nhận thấy có những điểm cần lưu ý như sau:
Thứ nhất, khi thiết kế các slide: Tuy giáo án điện tử có nhiều ưu điểm nhưng cũng không thể tránh được những hạn chế nhất định. Một trong những hạn chế của nó là do chạy lần lượt các slide nên không để lại dàn bài như viết bảng. Khi soạn giáo án giáo viên có thể khắc phục hạn chế này bằng cách ở mỗi slide, giáo viên nên để lại những đề mục chính của bài để học sinh nắm được dàn ý cơ bản, bố cục của bài. Hoặc giáo viên có thể tạo một slide dàn ý sau cùng để củng cố bài học. Cũng có những ý kiến cho rằng để khắc phục hạn chế trên giáo viên nên kết hợp công cụ trình chiếu với ghi bảng. Một điều cần lưu ý là nếu kết hợp hai hình thức trên với nhau giáo viên phải thực sự nhuần nhuyễn, thành thao các thao tác, chủ động thời gian, kiến thức, công nghệ và hoạt động học của học sinh. Nếu không chính điều đó sẽ gây mất thời gian, giáo viên làm việc quá nhiều mà hiệu quả không cao. Kinh nghiệm của tôi khi dạy bài 23 - tiết 2 lịch sử 12 là tôi kết hợp cả ghi bảng và trình chiếu. Tuy nhiên, phần ghi bảng tôi chỉ viết tên các đề mục lớn. Trong các slide của phần trình chiếu, tôi luôn để tên bài và đề mục của nội dung mình đang giảng để học sinh dễ hình dung. Theo tôi, sự kết hợp các phương pháp truyền thống và hiện đại một cách nhuần nhuyễn tất nhiên sẽ đưa lại chất lượng và hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy.
Thứ hai, khi tạo các hiệu ứng cho các nội dung thể hiện trên các slide, không nên chọn các hiệu ứng quá phức tạp và cầu kì. Nhiều GV có thói quen lựa chọn, có phần lạm dụng các hiệu ứng trình chiếu phức tạp trong một slide và cho rằng điều đó sẽ nâng cao chất lượng tiết học, gây hứng thú cho học sinh. Nhưng trong thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy như thế sẽ làm mất sự tập trung chú ý của học sinh vào nội dung bài học, đôi khi làm cho các em quá phấn khích, trầm trồ mà không chú ý đến nội dung, lời nói của giáo viên. Mặt khác, các hiệu ứng phải phù hợp với ý đồ sư phạm của GV: kiến thức đưa ra lúc nào, nhằm mục đích gì, có như vậy bài giảng mới đạt hiệu quả giáo dục như mong muốn. Trong các bài dạy sử dụng CNTT, tôi thường chọn cách hiệu ứng đơn giản (Etrance - Blins), các dòng chữ hiện ra nhanh, gọn, không làm mất sự tập trung chú ý của học sinh, không mất thời gian của bài dạy.
Ngoài ra, khi soạn bài giảng ứng dụng CNTT, giáo viên cũng cần chú ý đến việc dùng màu nền, màu chữ, cỡ chữ cho phù hợp. Tránh dùng nhiều màu sắc trang trí sặc sỡ, các ảnh động không cần thiết ở mỗi slide. Màu chữ không chọn cùng tông màu với nền của slide, học sinh sẽ khó nhìn. Tên đề mục lớn, phần ghi nhớ có thể để màu khác để phân biệt. Cỡ chữ có thể chọn cỡ từ 26 đến 28 là vừa phải (Nếu nhỏ quá thì HS cuối lớp sẽ không nhìn thấy, lớn quá thì phải tốn nhiều slide, giáo viên khó cho học sinh thấy được tổng thể nội dung bài dạy). 
2. 3. 4. Kiểm chứng hiệu quả của việc ứng dụng CNTT trong dạy học lịch sử ở trường THPT qua thực tế giảng dạy
Thực hiện chủ trương của Bộ Giáo dục đào tạo, những năm đây trường THPT Hoằng Hóa 4 đã đưa CNTT vào trong giảng dạy. Bản thân tôi cũng đã thực hiện nhiều tiết dạy có ứng dụng CNTT. Qua thực tế giảng dạy ở cả 3 khối 10, 11, 12, tôi nhận thấy, những tiết dạy có ứng dụng CNTT đem lại hiệu quả cao hơn, học sinh hứng thú hơn, tích cực và chủ động hơn. Chẳng hạn như khi giảng về chiến dịch Tây Nguyên, tôi kết hợp lờii nói với việc dùng các hiệu ứng để cho học sinh nhận thấy điểm tấn công chủ yếu của ta trong chiến dịch này là Buôn Ma Thuột (dùng hiệu ứng cho học sinh thấy vị trí Buôn Ma Thuột trong khi nói). Để đảm bảo cho kế hoạch đánh Buôn Ma Thuột chắc thắng, ta chủ trương đánh nghi binh ở Plâycu và Kon Tum ( tôi dùng hiệu ứng kết hợp lời nói cho học sinh thấy 2 địa danh này). Với kế sách này, ta đó thu hút hoả lực của địch về Plâycu và Kon Tum. Ngày 10 - 3 - 75, ta tấn công Buôn Ma Thuột và giành thắng lợi (tôi dùng hiệu ứng cho hiện các hướng tấn công của ta vào Buôn Ma Thuột sau đó dùng đọan phim tư liệu về chiến dịch này cho học sinh xem). Tôi nhận thấy, với cách này, học sinh tập trung ở mức cao nhất với bài giảng của người thầy, các em hứng thú trả lời các câu hỏi của giáo viên đưa ra. Điều đó có nghĩa là, việc ứng dụng CNTT trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng sẽ tạo ra hiệu quả to lớn, đáp ứng được mục tiêu giáo dục.
Sau bài giảng, tôi có cho học sinh làm bài kiểm tra để đo mức độ hiểu bài và lấy ý kiến các em qua phiếu trắc nghiệm để kiểm chứng mức độ hứng thú của các em với tiết dạy có ứng dụng CNTT. Kết quả như sau :
1. Kết quả kiểm chứng mức độ hiểu bài
STT
Lớp
Sĩ số
Điểm giỏi
Điểm khá
Điểm TB
Điểm yếu, kém
Điểm từ TB trở lên
1
12A5
43
12
26
5
0
43
2
12A6
42
17
22
3
0
42
3
12A10
43
14
23
6
0
43
2. Kết quả kiểm chứng mức độ hứng thú của các em với tiết dạy có ứng dụng CNTT 
STT
Lớp
Sĩ số
Rất thích
Thích
Không thích
1
12A5
43
25
18
0
2
12A6
42
27
15
0
3
12A10
43
26
17
0
Như vậy, nhìn vào những con số và kết quả khảo sát trên, chúng ta nhận thấy các em đều rất hứng thú với giờ dạy có ứng dụng CNTT và ở những giờ đó, các em rất hiểu bài. Điều đó thể hiện qua kết quả kiểm tra sau bài giảng. Rõ ràng, CNTT đã đóng góp không nhỏ đến kết quả đó.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
2. 4. 1. Đối với hoạt động giáo dục
Hiệu quả của sáng kiến đã giúp hoạt động giáo dục ngày càng khởi sắc, nó không chỉ phát huy tính tích cực của học sinh mà còn đem đến cho học sinh niềm hứng thú trong học tập, học sinh hiểu bài, nắm vững bài ngay trên lớp. Qua đó hình thành kỷ năng, giúp học sinh tự nhận thức, tìm tòi, nghiên cứu, biết sử dụng một số kỷ thuật dạy học tích cực vào giải quyết tình huống trong học tập có hiệu quả, đây là kết quả đáng ghi nhận.
2. 4.2. Đối với bản thân.
Qua sáng kiến đã cho thấy việc ứng dụng CNTT trong dạy học lịch sử mà tôi sử dụng đã phát huy được tính tích cực và hiệu quả, kiến thức, kỷ năng, phương pháp dạy học của bản thân ngày một cũng cố và phát huy. Giờ học được học sinh đón nhận đầy hứng khởi, thích thú qua sự tương tác giữa cô và trò trong mỗi tiết học, điều đó không những giúp giáo viên khẳng định được vị trí quan trọng của môn học mà còn thay đổi được cách nhìn nhận chưa đúng của học sinh, của giáo viên ở các bộ môn khác trong nhà trường, của xã hội về môn học này. Kết quả của sáng kiến càng giúp tôi tự tin, say mê tìm tòi, nghiên cứu mạnh dạn ứng dụng CNTT vào trong quá trình giảng dạy.
2. 4. 3. Đối với đồng nghiệp trong nhà trường.
Kinh nghiệm dạy học được thể hiện qua sáng kiến là một kinh nghiệm dạy học hay, hiện đại, phù hợp với xu thế giảng dạy hiện nay nên tôi đã được bạn bè, đồng nghiệp dự giờ khen ngợi và đánh giá cao không chỉ đối với đồng nghiệp dạy bộ môn lịch sử mà cả đồng nghiệp các bộ môn khác trong nhà trường. Tôi đã chia sẻ kinh nghiệm dạy học này cho bạn bè, đồng nghiệp trong các buổi sinh hoạt chuyên đề, chuyên môn do nhóm, tổ, nhà trường tổ chức. Những kinh nghiệm này đã được đồng nghiệp hưởng ứng đón nhận và đang dược áp dụng trong thực tiễn giảng dạy ở trường THPT Hoằng Hóa 4 nơi tôi công tác. 
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Trên đây là một vài ý kiến đóng góp của tôi về một số ứng dụng CNTT trong dạy học lịch sử nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Qua thực tế giảng dạy và ứng dụng CNTT tôi nhận thấy :
Thứ nhất: CNTT là công cụ đắc lực hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Những ứng dụng được lựa chọn phù hợp sẽ mang lại sự hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập.
Thứ hai: Ứng dụng CNTT trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng là điều cần thiết. Nhưng cho dù phương tiện kỹ thuật có hiện đại đến đâu chăng nữa thì nó chỉ hỗ trợ cho việc giảng dạy và tạo ra bài giảng hay hơn, sinh động hơn, song nó không là tất cả và không thể thay thế vai trò chủ đạo của ngườ giáo viên trong giờ lên lớp. 
Thứ ba: Để tiết dạy thật sự đạt hiệu quả cao hơn, giáo viên phải biết phối hợp giữa các phương pháp truyền thống và hiện đại để làm mới hơn, hấp dẫn hơn, hiệu quả giờ dạy cao hơn mà không làm mất đi, hoặc sai lệch về mục đích, mục tiêu giảng dạy trong nhà trường. Trên thực tế, hiệu quả tiết học vẫn tập trung vào vai trò của giáo viên. Người giáo viên không chỉ là người truyền thụ kiến thức mà cũng phải biết cách dẫn dắt học sinh tham gia tích cực bài giảng và kết quả là phải xem học sinh lĩnh hội kiến thức được đến đâu. Việc ứng dụng CNTT trong dạy học lịch sử có đạt hiệu quả hay không cũng là do giáo viên, thể hiện khả năng của giáo viên.
Trong những năm gần đây, CNTT đã được ứng dụng rộng rãi trong giảng dạy. Điều đó đã dẫn đến những đổi thay lớn lao về chất lượng của giáo dục bởi CNTT giúp phần quan trọng làm tăng hứng thú học tập của học sinh, giúp các em phát huy khả năng tìm tòi, sáng tạo, chủ động. Vì vậy, chất lượng dạy và học ngày càng được nâng lên do những cố gắng, nỗ lực của cả thầy và trò. 
Tại trường THPT Hoằng Hóa 4, việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy được Ban giám hiệu, các thầy cô ở các tổ bộ môn rất quan tâm. Những buổi hội giảng được tổ chức sôi nổi cùng với sự hỗ trợ của CNTT đó đem lại hứng thú cho các em học sinh, khiến mỗi giờ lên lớp với các em là một niềm vui được khám phá, được tìm hiểu. Không những vậy, CNTT cũng được ứng dụng trong các giờ ngoại khoá thông qua các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử, về văn học và các môn học hấp dẫn khác. Tất cả đó góp phần tạo nên một môi trường sư phạm lành mạnh, có ý nghĩa giáo dục cao.
Vậy làm thế nào để việc ứng dụng CNTT trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng đạt hiệu quả cao nhất ? Đây đang là vấn đề được ngành giáo dục đặc biệt quan tâm. Sở Giáo dục và Đào tạo cũng đã tích cực triển khai việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy tới các trường phổ thông. Tuy nhiên, trình độ tin học của cán bộ giáo viên trong tỉnh nói chung còn nhiều hạn chế. Điều kiện cơ sở vật chất ở các huyện và thành phố có sự khác nhau, trang thiết bị phục vụ dạy học còn thiếu thốn. Để việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy đáp ứng được mục tiêu giáo dục, và để ngành giáo dục theo kịp bước tiến của khoa học kỹ thuật thì lãnh đạo các ban ngành, Sở Giáo dục cần phải có sự đầu tư hơn nữa về cơ sở vật chất và trình độ tin học cho giáo viên. Song, một điều cũng cần lưu ý là việc ứng dụng CNTT vào dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng muốn đạt được kết quả tốt cũng cần phải kết hợp hài hoà với các phương pháp truyền thống, phù hợp với nội dung, điều kiện cụ thể. 
Những vấn đề tôi đưa ra trong đề tài này chỉ là những ý kiến mang tính chủ quan, những kinh nghiệm của bản thân trong quá trình giảng dạy những năm gần đây nên chắc chắn không thể tránh khỏi những điều khiếm khuyết. Tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo chân tình của các bậc tiền bối và sự đóng góp ý kiến của các bạn đồng nghiệp.
3.2. Kiến nghị : 
Từ kết quả nghiên cứu đã đạt được trên đây tôi xin mạnh dạn đề xuất một số kiến nghị sau: 
Một là: Đối với Bộ GD&ĐT 
 Nội dung sách giáo khoa lịch sử còn khô khan, nặng về trình bầy kiến thức và lý luận. Vì vậy, khi biên soạn sách giáo khoa lịch sử mới cần phong phú hấp dẫn hơn đối với cả người dạy và người học
Hai là: Đối với Sở GD&ĐT:
Cần tổ chức các lớp tập huấn cho giáo viên về việc sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy lịch sử.
Ba là: Đối với nhà trường
+ Cần tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, trang thiết bị, các phương tiện để ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tương ứng với nội dung kiến thức trong sách giáo khoa . 
+ Có chế độ khen thưởng kịp thời đối với những giáo viên có nhiều sáng kiến kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy.
Bốn là: Đối với giáo viên
+ Cần phối hợp nhiều phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực, đặc biệt là tích cực ứng dụng CNTT trong giảng dạy lịch sử ở trường THPT.
+ Cần tạo bầu không khí thoải mái tích cực trong giờ học tạo mọi điều kiện để học sinh tương tác lẫn nhau, HS bày tỏ và bảo vệ ý kiến của mình.
Năm là: Đối với học sinh
Học sinh cần có tinh thần tự giác học tập, hợp tác phối hợp trong giờ học với giáo viên.
 XÁC NHẬN Thanh Hóa, ngày 20 tháng 5 năm 2019
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình   viết, không sao chép nội dung của người khác.
 Người viết
 Lương Thị Hạnh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
	1. Phạm Văn Đồng - Phương pháp dạy học phát huy tính tích cực – một phương pháp vô cùng quý báu. Nghiên cứu giáo dục tháng 8 - 1995
	2. Nguyễn Mạnh Hưởng: Sử dụng CNTT và truyền thông vào dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Tạp chí Giáo dục, số 133 ( 3 - 2006)
	3. Phan Ngọc Liên (chủ biên) - Trịnh Đình Tùng - Nguyễn Thị Côi: Phương pháp dạy học lịch sử, NXB ĐHSP Hà Nội, tập 1-2 năm 2002
	4. Phan Ngọc Liên - Trần Văn Trị: Phương pháp dạy học lịch sử. NXB Giáo dục, 1992
	5. Phan Ngọc Liên- Trịnh Đình Tùng: Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường Trung học cơ sở, NXB Giáo dục, 1998
	6. Đổi mới dạy học lịch sử lấy học sinh làm trung tâm - Hội giáo dục sử học Việt Nam, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 1996
	7. Vấn đề đổi mới chương trình và nội dung giáo dục hiện nay, Tạp chí nghiên cứu cộng sản số 3 năm 1993
	8. Quách Tuấn Ngọc: Đổi mới phương pháp dạy học bằng CNTT - xu thế của thời đại. tạp chí đại học và giáo dục chuyên ngành, số 8, 1999
	9. Nguyễn Tiến - Đặng Xuân Hường - Trương Cẩm Hồng: Microsoft PowerPonit 2000. NXB Giáo dôc, 1999.
10. Giáo trình Tin học (NXB Đại học sư phạm Hà Nội - 2003)
11. Hướng dẫn thiết kế bài giảng trên máy vi tính (NXB Giáo dục - 2006)
12. Công nghệ thông tin với việc đổi mới phương pháp dạy học
13. (Website của Bộ GD-ĐT) 
14. (Website hỗ trợ giáo viên)
15. Sách giáo khoa Lịch sử lớp 12 - NXB Giáo dục.
16. Sách giáo viên Lịch sử lớp 12 - NXB Giáo dục.
BÁO CÁO CÁC ĐỀ TÀI SKKN
Đã được hội đồng khoa học ngành xếp loại
Họ tên: Lương Thị Hạnh
Ngày sinh: 01/9/1976
Ngày vào ngành: 30/10/1999
Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn
Môn giảng dạy: Lịch sử
Đơn vị: Trường THPT Hoằng Hóa 4.
TT
Tên đề tài
Cấp đánh giá
Kết quả xếp loại
Năm ĐGXL
1
Một vài suy nghĩ về phương pháp dạy học lịch sử thế giới giai đoạn 1945 – 2000, ở lớp 12 THPT.
HĐKH ngành
Loại C
2014
2
Sử dụng phương tiện công nghệ hiện đại, sơ đồ hoá kiến thức trong dạy học lịch sử ở trường THPT.
HĐKH ngành
Loại B
2018

 Hoằng Hóa, ngày 25 tháng 5 năm 2019
 Lương Thị Hạnh