Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả tiết dạy thực hành Lịch sử 10 tại trường THPT Đô Lương 1

ác. Từ đó, sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực để nhằm tạo hứng thú học tập và hình thành các phẩm chất cho học sinh, nâng cao chất lượng bộ môn.
Đề tài gợi mở nhiều phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực có thể vận dụng trong tiết dạy chủ đề, chuyên đề để hình thành kĩ năng, phẩm chất cho HS.
Đối với ngành giáo dục, thành công của mỗi giáo viên trong từng tiết dạy là thành công của ngành giáo dục trên chặng đường đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục.
Đề tài phù hợp với tình hình đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử bậc THPT hiện nay. Dù kết quả thu được đang ở mức khiêm tốn nhưng nó đã khẳng
định được hiệu quả của dạy học theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất. Điều đó không chỉ giúp tôi và các đồng nghiệp đổi mới phương pháp dạy học trong chương hiện hành mà còn giúp tôi và các đồng nghiệp tiếp cận và chuẩn bị những nền tảng quan trọng trong việc thực hiện CTGDPT mới sẽ được tiến hành tất cả các khối sắp tới.
Kiến nghị, đề xuất
Với các cấp quản lí giáo dục
Trong quá trình giao lưu và hội nhập quốc tế hiện nay, việc dạy học không chỉ trang bị cho các em kỹ năng sống. Việc áp dụng đổi mới cách tiếp cận bài học là một hướng đi đúng và cần thiết. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này chỉ mang lại kết quả cao, bền vững khi các cấp quản lý giáo dục đặc biệt quan tâm từ khâu biên soạn sách giáo khoa, tài liệu tham khảo. Đặc biệt, trang bị hệ thống cơ sở vật chất như máy chiếu, máy tính, các học liệu số phục vụ cho hoạt động dạy học có hiệu quả hơn.
Hiện nay, Lịch sử là môn bắt buộc, có thể đến năm 2025 là môn thi tốt nghiệp cùng với Văn, Toán, Anh. Thực tế đó đòi hỏi GV cần đầu tư thời gian để thay đổi phương pháp, kĩ thuật dạy học.
Sở Giáo dục và đào tạo thường xuyên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học, chỉ đạo sinh hoạt cụm chuyên môn dạy chương trình lớp 10, rút kinh nghiệm để giáo viên có thêm cơ hội học hỏi, trao đổi kinh nghiệm cùng với các đồng nghiệp và cấp trên trong quá trình dạy học và ôn thi.
Bộ GD&ĐT nên tập hợp các chuyên gia, giáo viên biên soạn các tài liệu tham khảo để giáo viên sử dụng trong quá trình dạy học và ôn thi học giảm tải kiến thức học thuộc cho học sinh.
Cần nhân rộng các sáng kiến kinh nghiệm vào thực tiễn.
Với giáo viên
Khi Bộ GD&ĐT đã vào cuộc biên soạn chương trình, SGK mới mỗi GV cần tích cực đầu tư thời gian, tâm trí để đạt được mục tiêu, yêu cầu đề ra. Trong đó, xây dựng bài học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử theo phương pháp tích cực nhằm tạo sân chơi, hứng thú cho hoạt động học tập của HS. Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn học sinh làm việc, khám phá, chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động, sáng tạo. Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất.
Giáo viên không ngừng học tập, nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ, tích cực ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động dạy học nói chung và khai thác tư liệu nói riêng.
Các đồng nghiệp trong trường hỗ trợ nhau cùng nhau thảo luận, xây dựng các phương pháp dạy học và ra đề thi theo hướng đổi mới.
Với học sinh
Học sinh cần có sự chuẩn bị chu đáo bài ở nhà. Từ kiến thức và kỹ năng cụ thể trong giờ học trên lớp, học sinh tự rút ra cho mình phương pháp học tập, tự tìm tòi tài liệu, để rèn luyện kỹ năng và phát triển năng lực, phẩm chất, kĩ năng khai thác tư liệu lịch sử.
Cần làm quen nhiều với phương pháp học, các dạng bài tập theo định hướng phát triển năng lực trong học tập và ôn thi.
Biết cách sắp xếp lại các kiến thức đã học, sử dụng tài liệu và SGK, khai thác tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau, hỗ trợ nhau trong hoạt động nhóm để tạo ra sản phẩm chất lượng. Biết vận dụng các kiến thức đã được học để giải quyết các vấn đề thực tiễn.
Cần rèn luyện các phẩm chất trong đó quan trọng nhất là chăm chỉ, trách nhiệm trong quá trình học tập, được đầu tư cơ sở vật chất, tích cực học hỏi, sáng tạo, am hiểu kiến thức lịch sử
Chúng tôi thiết nghĩ đề tài này là một vấn đề có ý nghĩa thiết thực không chỉ đối với việc giảng dạy kiến thức lịch sử mà sâu hơn nó phát triển các năng lực, phẩm chất cần thiết cho HS. Rất mong được sự góp ý, bổ sung từ hội đồng khoa học các cấp và bạn bè, đồng nghiệp để tôi làm tốt hơn trong công tác chuyên môn của mình.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006) Chương trình giáo dục phổ thông - Những vấn đề chung, NXB Giáo dục.
, Một số biện pháp gây hứng thú học tập cho HS,
NXB Giáo dục Việt Nam (2022). Sách giáo khoa Lịch sử 10, Kết nối tri thức với cuộc sống.
NXB Giáo dục Việt Nam (2022). Sách giáo khoa Lịch sử 10, Cánh diều.
NXB Giáo dục Việt Nam (2022). Sách giáo viên Lịch sử 10, Kết nối tri thức với cuộc sống.
NXB Giáo dục Việt Nam (2022). Sách giáo viên Lịch sử 10, Cánh diều.
NXB Đại học sư phạm. Dự án Việt Bỉ (2003). Dạy và học tích cực – Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học.
NXB Giáo dục Việt Nam (2022). Tài liệu bồi dưỡng giáo viên sử dụng Sách giáo khoa môn Lịch sử.
NXB Đại học sư phạm (2022). Nguyễn Lăng Bình – Đỗ Hương Trà. Dạy và học tích cực – Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học.
NXB Đại học sư phạm. Lê Đình Trung – Phan Thị Thanh Hội (2022). Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học ở trường phổ thông.
Trần Kiều - Bùi Phương Nga (2018). Tài liệu bồi dưỡng giáo viên THPT về dạy học tích cực, Hà Nội 2018.
Tài liệu tập huấn Dạy học theo định hướng phát triển năng lực, Nxb Giáo dục, Hà Nội – 2014.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông Tổng thể
(2018), Hà Nội.
Nguyễn Thị Côi (2011), Những con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.
Nguyễn Mạnh Hưởng (12/2014), Rèn luyện cho học sinh kĩ năng khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học, Tạp chí giáo dục, số 348.
N.G.Đai-ri (1973), Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1
PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ NHU CẦU VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CÁC BÀI THỰC HÀNH MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG
(Dành cho giáo viên)
Để có cơ sở xây dựng kỹ thuật dạy học tích cực và đề xuất được các kỹ thuật trong dạy học nói chung và các bài thực hành lịch sử lớp 10 THPT nói riêng nhằm nâng cao chất lượng môn Lịch sử. Kính mong thầy cô cung cấp cho chúng tôi một số thông tin và ý kiến dưới đây:
Họ và tên:.. Đơn vị:... Thâm niên công tác:.. Thầy cô vui lòng đánh dấu (ü) vào ô vuông trước các phương án đồng ý
Câu 1. Thầy (cô) thường gặp những khó khăn nào trong quá trình dạy học CTGDPT 2018?
Nguồn lược đồ, tranh ảnh, biểu đồ, bảng biểu chưa phong phú.
Học sinh không thích học lịch sử.
Nội dung kiến thức nặng về sự kiện, ghi nhớ.
Chưa có tài liệu tham khảo về kĩ thuật dạy học CTGDPT 2018.
Cơ sở vật chất chưa đảm bảo phục vụ dạy và học.
Câu 2. Theo thầy (cô) chất lượng dạy và học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay như thế nào?
Đã đáp ứng được yêu cầu xã hội.
Tuy được cải tiến nhưng còn nhiều bất cập.
Chất lượng ngày càng giảm sút do học sinh thờ ơ.
Rất ít học sinh đăng kí học và thi lịch sử trong các kì thi.
Điểm thi môn Lịch sử trong các kỳ thi còn rất thấp.
Câu 3. Theo thầy (cô) việc sử dụng các kỹ thuật dạy học lịch sử đem lại tác dụng gì đối với HS?
Bồi dưỡng kiến thức cho học sinh.
Nâng cao hiệu quả giáo dục cho người học.
Hình thành và phát triển các kĩ năng học tập lịch sử.
Phát triển năng lực cho người học.
Nâng cao chất lượng thi HSG, tốt nghiệp THPT.
Câu 4. Theo thầy (cô) các kỹ thuật dạy học có thể sử dụng trong những hoạt động dạy học nào sau đây?
Kiểm tra bài cũ.
Kiểm tra bài cũ kết hợp dẫn dắt vào bài mới.
Tổ chức cho học sinh tìm hiểu kiến thức mới.
Sử dụng cho các bài ôn tập sơ kết tổng kết.
Kiểm tra đánh giá học sinh.
Tổ chức các hoạt động ngoại khóa.
Ra đề thi HSG, đề thi trắc nghiệm ôn thi tốt nghiệp.
Hướng dẫn học giải đề thi học sinh giỏi và thi tốt nghiệp.
Câu 5. Thầy (cô) có thể sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong quá trình dạy học để phát triển năng lực học sinh và nâng cao chất lượng các kỳ thi như thế nào?
Hướng dẫn học sinh khai thác các sự kiện lịch sử.
Hướng dẫn học sinh khai thác thông tin kiến thức lịch sử.
¨Hướng dẫn học sinh quan sát và khai thác thông tin theo định hướng của bài học, hướng dẫn học sinh giải đề ôn thi học sinh giỏi và thi tốt nghiệp.
¨Yêu cầu học sinh tự tìm hiểu thông tin liên quan đến nội dung bài học (ở nhà) rồi lên lớp trình bày chia sẻ.
Câu 6: Theo thầy/ cô các bài học Thực hành có vị trí như thế nào trong chương trình lịch sử 10?
A. Quan trọng	B. Không quan trọng	C. Bình thường Câu 7: Khi dạy các bài Thực hành trong chương trình lịch sử 10 thầy/ cô thấy có vấn đề nào khó khăn trong nội dung chương trình?
A. Kiến thức rời rạc.
B. Thiếu tính hệ thống.
C. Có những nội dung kiến thức trùng lặp.
D. Nội dung quá dài.
Ý kiến khác:.
PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ NHU CẦU VIỆC SỬ DỤNG
CÁC KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG QUÁ TRÌNH HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG
(Dành cho học sinh)
Để có cơ sở xây dựng kỹ thuật dạy học tích cực và đề xuất được các kỹ thuật trong dạy học nói chung và các bài thực hành lịch sử lớp 10 THPT nói riêng nhằm nâng cao chất lượng môn Lịch sử. Rất mong các em cung cấp cho chúng tôi một số thông tin và ý kiến dưới đây:
Họ và tên:Lớp: Trường :...
Các em hãy đánh dấu (ü) vào ô vuông trước các phương án đồng ý
Câu 1. Theo em trong các môn học ở trường phổ thông, môn nào có ưu thế trong việc bồi dưỡng và giáo dục truyền thống yêu nước của dân tộc cho học sinh ?
Ngữ văn
Lịch sử
Giáo dục công dân
Tin học
Câu 2. Em thường gặp khó khăn gì khi học CTGDPT 2018 môn Lịch sử ?
Nguồn lược đồ, tranh ảnh, biểu đồ, bảng biểu chưa phong phú.
Hình thức lược đồ, tranh ảnh, biểu đồ, bảng biểu kém chất lượng.
Chưa có tài liệu tham khảo về phương pháp, kĩ thuật học CTGDPT 2018.
Nhiều giáo viên chưa đổi mới về phương pháp dạy học và ôn thi.
Câu 3. Theo em, nguyên nhân nào dưới đây tác động đến việc không thích học tập lịch sử của học sinh?
Chương trình quá nặng.
Kiến thức lịch sử rời rạc.
Hệ thống kênh hình (tranh ảnh) ít, hình ảnh kém.
Do cơ chế thị trường.
Do phương thức giảng dạy của giáo viên chậm đổi mới.
Chưa có tài liệu tham khảo về các kĩ thuật dạy học CTGDPT 2018. Ý kiến khác
Câu 4. Theo em việc sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong học tập lịch sử đem lại tác dụng gì cho HS?
Giúp HS nắm nội dung bài học sâu và dễ nhất.
Nâng cao hiệu quả giáo dục cho người học.
Hình thành và phát triển các kĩ năng học tập lịch sử.
Phát triển năng lực cho người học.
Vận dụng kiến thức lịch sử vào thực tiễn cuộc sống.
Câu 5: Theo em nội dung bài học Thực hành có vị trí như thế nào trong chương trình lịch sử 10?
A. Quan trọng	B. Không quan trọng	C. Bình thường
Câu 6: Khi học các bài Thực hành trong chương trình lịch sử 10 các em gặp vấn đề nào khó khăn trong nội dung chương trình?
Kiến thức rời rạc.
Thiếu tính hệ thống.
Có những nội dung kiến thức trùng lặp.
Nội dung quá dài.
Ý kiến khác:.
PHIẾU THĂM DÒ TÌM HIỂU Ý KIẾN HỌC SINH
VỀ VIỆC SỬ DỤNG KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG CÁC BÀI THỰC HÀNH LỚP 10 THPT
Họ tên học sinh:	(Có thể ghi hoặc không ghi tên)
Lớp: .
Sau khi được tham gia học xong các bài Thực hành lớp 10 THPT Em hãy vui lòng cho biết suy nghĩ của mình:
1/. Cảm nhận của em sau khi học chuyên đề này so với tiết học truyền thống theo tiết/bài trong sách giáo khoa?
...
...................
...
...
...
..
..
........................... 2/. Ý kiến đóng góp của em (nếu có)
...
...
...
.................
Cảm ơn em!
Học sinh (Kí tên hoặc có thể không kí)
PHỤ LỤC 2
Bảng 1: Bảng khảo sát thái độ học tập của học sinh trong việc sử dụng và không sử dụng phương pháp của đề tài.
Trường

Năm học

Lớp
Không sử dụng phương pháp của đề tài

Lớp
Sử dụng phương pháp của đề tài
Thích học
Không thích học
Dễ ôn tập
Khó ôn tập
Thích học
Không thích học
Dễ ôn tập

Khó ôn tập



14/39
25/39
10/39
29/39

38/40
2/40
37/40
3/40

THPT

2022-
10T3

35,8%

65,2%

25,6%

74,4%
10 D1

95%

5%

92,5

7,5%
Đô
2023








%











Lương


10/39
26/39
14/39
25/39

38/41
3/41
40/41
1/41
1

10T7




10D3







25,6%
74,4%
35,9%
64,1%

92, 6%
7,4%
97,6
2,4%










%




10/38
33/38
13/38
30/38

38/42
4/42
38/42
4/42

2022-
10A3




10A2




THPT
2023

26,3%
73,7%
34,2%
65,8%

90,5%
9,5%
90,5
9,5%
Đô









%











Lương 2


10B4
14/33
42,4%
19/33
57,6%
15/33
45,5%
18/33
54,5%

10B1
33/37
89,2%
4/37
10,8%
34/37
91,9
3/37
8,1%










%




10/40
30/40
11/40
29/40

38/43
5/43
39/43
4/43

THPT
2022-
2023
10A1

25%

75%

27,5%

72,5%
10D4

88,3%

11,7%

90,7

9,3%
Đô









%











Lương


12/43
31/43
14/43
29/43

36/41
5/41
37/41
4 /41
3


10D3

27,9%

72,1%

32,5%

67,5%
10T2

87,8%

12,2%

90,2

9,8%










%




10/42
32/42
13/42
29/42

40/42
2/42
40/42
2/42

THPT
2022-
2023
10A2

23,8%

76,2%

30,9%

69,1%
10A5

95,2%

4,8%

95,

4,8%
Đô









2%











Lương


12/45
23/45
13/45
22/45

34/40
6/40
35/40
5/40
4

10A7




10A8







26,7%
73,3%
28,9%
71,1%

85%
15%
87,5
12,5%










%


2022-

23/33
10/33
10/33
23/33

37/41
4/41
38/41
3/41

THPT
2023
10D

69,7%

30,3%

30,3%

69,7%
10A

92,3%

7,7%

92,3

7,7%
Nguyễn









%











Sỹ Sách


10H
14/34
30/34
15/34
29/34

10C
28/37
9/37
30/37
7/37



41,2%
58,8%
41,1%
58,9%

75,7%
24,3%
81,0
19%










%


Bảng 2: Bảng kết quả thi cuối kỳ 1 môn Lịch sử năm học 2022- 2023
Trường

Năm học

Lớp
Lớp đối chứng

Lớp
Lớp dạy thực nghiệm
Điểm trung bình
Điểm trung bình

THPT
Đô Lương 1

2022-2023
10T3
6.7

10 D1
8.1
10T7
7.1

10D3
7.5

THPT Đô
Lương 2

2022-2023
10A3
6.4

10A2
7.2
10B4
7.0

10B1
7.5

THPT Đô
Lương 3

2022-2023
10A1
7.0

10D4
7.4
10D3
6.9
10T2
7.2

THPT
Đô Lương 4

2022-2023
10A2
7.0

10A5
7.3
10A7
6.8

10A8
7.2

THPT
Nguyễn Sỹ Sách
2022-2023
10D
7.1

10A
7.4
10H
7.0

10C
7.3

PHỤ LỤC 3
Bảng 1. Phiếu đánh giá sản phẩm học tập nhóm
Nội dung đánh giá
Điểm
Người đánh giá
Nhóm thực hiên
Nhóm đánh giá
GV
đánh giá
1. Ý tưởng: Độc đáo, sáng tạo, sắp xếp hợp lí, khoa học
2



2. Nội dung: Chính xác đầy đủ, có tính thuyết phục (giới thiệu đầy đủ các thành tựu cơ bản, không sai kiến thức, có mở rộng thông tin; làm rõ những đặc điểm nổi bật; những giá trị
của các thành tựu văn minh)
4



3. Hình thức báo cáo: Phong phú, bố cục hợp lí, màu sắc hình ảnh và nội dung thuyết trình phù hợp, sinh động, lôgic, xen kẽ kênh hình và kênh
chữ,)
2



4. Cách thức báo cáo: Các thành viên nhóm cùng trình bày; trình bày lưu loát, có tương tác, có điểm nhấn, không lệ thuộc vào tài liệu.
2



Tổng
10




Bảng 2. Phiếu đánh giá quá trình học tập của các thành viên trong nhóm (Viết tên thành viên vào ô tương ứng)
Nội dung đánh giá
Học sinh tự đánh giá
Nhóm đánh giá

Tham gia đóng góp ý kiến
Tích cực


Thường xuyên


Thỉnh thoảng


Không bao giờ



Hoàn thành công việc của nhóm giao đúng thời hạn
Luôn luôn


Thường xuyên


Thỉnh thoảng


Không bao giờ



Hoàn thành công việc của nhóm giao có chất lượng
Luôn luôn


Thường xuyên


Thỉnh thoảng


Không bao giờ