Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng kĩ thuật dạy học khăn trải bàn vào giảng dạy một số bài Lịch sử ở lớp 11

qua cơ hội đánh bại quân Pháp ở Bắc kì khi chúng tiến hành cuộc xâm lược lần một. ĐVĐ. Hành động của Pháp sau thất bại ở Cầu Giấy lần một và lần hai, khác nhau như thế nào?. Thủ đoạn xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp từ 1858 đến 1884. ĐVĐ. Cuộc kháng chiến do nhà Nguyễn tổ chức thất bại, nhà Nguyễn kí kết các hiệp ước đầu hàng thực dân Pháp, nước ta rơi vào tay Pháp. Hãy giải thích nguyên nhân vì sao?.
 + Bài 21. Phong trào yêu nước của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ XIX: ĐVĐ. Vì sao nói cuộc khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất trong phong trào Cần vương chống Pháp?. Em hãy nêu lên tính chất của phong trào khởi nghĩa Cần Vương và rút ra những điểm hạn chế của phong trào. 
+ Bài 22. Xã hội Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp: ĐVĐ. Em hãy xác định tầng lớp xã hội có khả năng nhất, lãnh đạo phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam trong những năm đầu thế kỉ XX.
 + Bài 23. ĐVĐ. Phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến 1914: Em hãy tìm ra điểm khác nhau trong chủ trương, phương pháp hoạt động cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. ĐVĐ. Điểm khác nhau căn bản nhất giữa Phong trào yêu nước và cách mạng đầu thế kỉ XX với Phong trào yêu nước Cần Vương cuối thế kỉ XIX. 
+ Bài 24. ĐVĐ. Việt Nam trong những năm chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918): Điểm mới trong phong trào đấu tranh trong những năm trong chiến tranh (1914-1918) so với phong trào đấu tranh trong những năm trước chiến tranh (1897-1914)
	 Ví dụ 1 chọn phần sơ kết bài: sau khi dạy xong bài 1 Nhật Bản. Để củng cố kiến thức bài học, để phát huy tính tích cực của HS, GV cho tiến hành thảo luận nhóm bằng kĩ thuật “ Khăn trải bàn” 
- Chia nhóm 4 H/S ( 2 bàn quay vào nhau), ổn định nhóm, cử nhóm trưởng
- Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, huy động kiến thức đã học, đã biết
 - Nêu câu hỏi: Vì sao trong bối cảnh chung của châu Á cuối thế kỉ XIX,Nhật Bản lại thoát khỏ số phận một nước thuộc địa và trở thành nước đế quốc duy nhất. 
- Thời gian cho hoạt động là 10 phút: H/S hoạt động 7 phút, G/V hoạt động 3 phút). 
	H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận thống nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ A1). 
	G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bày, nhận xét so sánh giữa kết quả giữa các nhóm, sau đó sửa chữa, bổ sung, chốt ý. 
+ Giữa thế kỉ XIX, các nước thực dân phương tây đẩy mạnh xâm lược thuộc địa; các nước châu Á dưới chế độ phong kiến khủng hoảng trầm trọng và trở thành đối tượng xâm lươc. 
+ Nhật Bản dưới chế độ Mạc Phủ khủng hoảng, suy yếu=> bị đe dọa xâm lược
+ Thiên hoàng Minh Trị được sự hậu thuẩn của tầng lớp quí tộc tư sản hóa tiến hành cuộc cải cách toàn diện theo khuôn mẫu các nước phương Tây => Cuộc Duy Tân mang tính chất một cuộc cách mạng tư sản, mở đường cho CNTB phát triển.
+ Sau cuộc cải cách, CNTB phát triển mạnh mẽ chuyển sang giai đoạn ĐQCNNhật đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
Nhật Bản thoát khỏi số phận thuộc địa và trở thành nước đế quốc duy nhất ở châu Á.
	 Ví dụ 2 chọn sự kiện: sau khi dạy xong sự kiện Chiến sự ở Đà Nẵng năm 1858 ( bài 19. Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược, từ năm 1858 đến trước năm 1873). Để khắc sâu nhận thức của HS, rèn kĩ năng phân tích, so sánh và đánh giá các vấn đề Lịch sử, GV cho tiến hành thảo luận nhóm bằng kĩ thuật “ Khăn trải bàn” 
- Chia nhóm 4 H/S làm thành 1 nhóm ( 2 bàn quay vào nhau), ổn định nhóm, cử nhóm trưởng.
- Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, huy động kiến thức đã học, đã biết.
 - Nêu câu hỏi: Chúng ta đánh giá như thế nào về cuộc kháng chiến chống Pháp năm 1858?. Đây là một vấn đề khó, GV có thể gợi mở cho HS thảo luận: thời điểm nổ ra cuộc kháng chiến? Tinh thần ý chí kháng chiến của nhân dân và quân triều đình? Ý thức trách nhiệm của nhà Nguyễn khi đất nước bị xâm lăng?
- Thời gian cho hoạt động là 10 phút: H/S hoạt động 7 phút, G/V hoạt động 3 phút). 
	H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận thống nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ A1). 
	G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bày, nhận xét so sánh giữa kết quả giữa các nhóm, sau đó sửa chữa, bổ sung, chốt ý. 
+ Nổ ran gay khi Pháp xâm lược=> Thể hiện lòng yêu nước, tinh thần dân tộc
+ Tinh thần ý chí kháng chiến anh dũng, quả cảm. Nhân dân chủ động đứng lên phối hợp cùng quân triều đình.
+ Kết quả: làm thất bại bước đầu kế hoạch của Pháp. Do quân dân Đà Nẵng đoàn kết, chiến đấu anh dũng, chiến thuật sáng tạo
+ Ý thức trách nhiệm của nhà Nguyễn: đánh Pháp ngay từ đầu nhưng chưa làm tròn trách nhiệm lãnh đạo lãnh đạo đất nước như những triều đại trước đó ( Lý, Trần) vì chưa kêu gọi, đoàn kết toàn dân đánh giặc.
	 Ví dụ 3 chọn đơn vị kiến thức: Sau khi dạy xong sự kiện Mĩ ném 2 quả bom nguyên tử xuống 2 thành phố đông dân nhất của Nhật ngày 6&9 tháng 8 năm 1945 ở bài 17. Chiến tranh thế giới thứ 2 ( 1939 – 1945). Nhận thức về vấn đề này có nhiều ý kiến trái chiều nhau nhưng là cơ sở để đánh giá vai trò của Mĩ trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít và kết thúc chiến tranh. Để phát huy sự chủ động nhận thức, trình bày quan điểm của HS và giáo dục tinh thần chống chiến tranh hạt nhân hủy diệt bảo vệ hòa bình thế giới; Giáo viên sử dụng kĩ thuật “ Khăn trải bàn” là phù hợp nhất. tiến hành như sau:
- Chia lớp thành các nhóm 4 H/S làm thành 1 nhóm ( 2 bàn quay vào nhau), ổn định nhóm, cử nhóm trưởng.
- Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, huy động kiến thức đã học, đã biết.
 - Nêu câu hỏi: Các em suy nghĩ như thế nào về việc Mĩ ném 2 quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản ngày 6&9 tháng 8 năm 1945?
- Thời gian cho hoạt động là 10 phút: H/S hoạt động 7 phút, G/V hoạt động 3 phút). 
	H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận thống nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ A1). 
	G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bày, nhận xét so sánh giữa kết quả giữa các nhóm, sau đó sửa chữa, bổ sung, chốt ý. 
+ Góp phần đánh gục ý chí kháng cự của phát xít Nhật, buộc Nhật nhanh chóng đầu vô điều kiện => giảm thiểu tổn thất cho phe Đồng minh.
+ Đó là một tội ác vì: Lúc này phát xít Ý – Đức đã đầu hàng, Nhật đã hoàn toàn bị cô lập, suy yếu; thắng lợi đã thuộc về phía Đồng minh nên Nhật đầu hàng chỉ còn là vấn đề thời gian.
+ Mục đích chủ yếu của Mĩ là để phô trương sức mạnh quân sự, rằn mặt các nước Đồng minh nhằm phục vụ cho tham vọng bá chủ của Mĩ sau này.
+ Bài học: Kiên quyết chống chiến tranh hạt nhân vì đó sẽ là cuộc chiến tranh hủy diệt không có người thắng kẻ bại
* Một số lưu ý khi sử dụng kĩ thuật “ Khăn trải bàn”
- Đối với từng lớp (trình độ khác nhau) thì đưa ra vấn đề khác nhau, không phải đưa ra tất cả các yêu cầu đó với một lớp. 
- Trong chương trình còn nhiều sự kiện, nội dung có thể sử dụng kĩ thuật “ Khăn trải bàn”, cần phải biết lựa chọn cho phù hợp với mục tiêu bài học và thời gian của bài giảng sao cho linh hoạt. Có như vậy việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” mới phát huy hết ưu điểm của nó và mang lại hiệu quả cao.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
2.4.1. Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục
	Thực nghiệm sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” vào giảng dạy một số bài Lịch sử ở lớp 11. Để đánh giá khả năng, hiệu quả, ý nghĩa của việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” trong dạy học một số bài Lịch sử ở lớp 11, tôi đã tiến hành thực nghiệm ở một số lớp 11 do nhà trường phân công giảng dạy trong năm học 2015 – 2016. Các lớp thực nghiệm là 11b5, 11 b1; các lớp đối chứng là 11b3, 11b2. Đây là những lớp có trình độ nhận thức lịch sử tương đối ngang bằng. Việc tiến hành thực nghiệm được tiến hành qua ba bước. 
	Bước 1: Cho học sinh các lớp nắm được kĩ thuật và yêu cầu của kĩ thuật (trước khi thực sử dụng kĩ thuật).
	Bước 2: triển khai việc sử dụng kĩ thuật trong các mục, các bài Lịch sử.
 	Bước 3: Kiểm tra ý thức, nhận thức của học sinh các lớp thực nghiệm và các lớp đối chứng để so sánh và đánh giá khả năng, hiệu quả, ý nghĩa của việc sử dụng kĩ thuật “ Khăn trải bàn”. 
	Nhận xét về hiệu quả của việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” vào giảng dạy một số bài Lịch sử ở lớp 11: Kết quả kiểm tra nhận thức sau khi sử dụng kĩ thuật cho thấy, ở các lớp thực nghiệm (11b5, 11b1) học sinh hào hứng học tập hơn, các em chủ động học tập, phối hợp nhóm khá tốt; khả năng nhớ và vận dụng kiến thức lịch sử, cách lập luận, trình bày vấn đề của các em tốt hơn các lớp đối chứng(11b3, 11b2); điểm trung bình môn cuối học kì một ở các lớp thực nghiệm kĩ thuật cao hơn đáng kể(từ 10 đến 15%). Những mặt tích cực có được như thế chắc chắn là hệ quả của quá trình chủ động học tập, vận động tư duy, phối hợp nhóm trước đó của các em. Để giải được bài tập nhận thức đòi hỏi học sinh phải sử dụng năng lực nhận thức, lựa chọn các chi tiết cần thiết để trên cơ sở đó, học sinh sử dụng các hình thức hoạt động tư duy như phân tích, so sánh, khái quát, tổng hợp; vận dụng những kiến thức đã biết, soi vào những điều kiện đã cho ở chủ đề, tìm ra lời giải; phát hiện ra kiến thức mới theo yêu cầu của chủ đề. Việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” trong dạy học Lịch sử thật sự có tác dụng tích cực trong việc phát triển năng lực nhận thức cho học sinh. Mang lại hiệu quả rõ ràng nâng cao chất lượng trong giảng dạy Lịch sử. Tuy nhiên, còn có những cá nhân học sinh chưa thực sự tích cực thực hiện theo yêu cầu của kĩ thuật mới, nên chưa có sự chuyển biến trong hoạt động nhận thức và kết quả học tập.
	Và quan trọng hơn hết là góp phần đổi mới phương pháp dạy và học theo hương tích cực, nâng cao được chất lượng bài làm của học sinh, tạo sự chuyển biến về nhận thức của học sinh trong việc học Lịch sử, tránh được xu hướng học lệch sang các môn tự nhiên như hiện nay.Cụ thể kết quả như sau:
Lớp đối chứng : 11b3, 11b2
Tổng số học sinh : 80
Lớp thực nghiệm : 11b5, 11b1
Tổng số học sinh : 86
Loại
SL
Tỉ lệ
Loại
SL
Tỉ lệ
Giỏi
10
12,5 %
Giỏi
25
29,1%
Khá
30
37,5 %
Khá
41
47,7 %
Tb
37
46,3 %
Tb
20
23,2%
Yếu
3
3,7 %
Yếu
0
0%
Kém
0
0%
Kém
0
0%
2.4.2 . Hiệu quả đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường: khả năng nhân rộng
	Xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại trong dạy học lịch sử là
công việc không đơn giản. Song đây cũng không phải là công việc quá khó.
Thực tế nghiên cứu xây dựng và thực nghiệm việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” vào giảng dạy một số bài Lịch sử ở lớp 11cho phép tôi khẳng định điều này. Nếu giáo viên quan tâm đúng mức, việc xây dựng và sử dụng kĩ thuật này trong dạy học Lịch sử lớp 11 nói riêng và cả cấp THPT nói chung là hoàn toàn khả thi và sẽ mang lại kết quả tốt đẹp.
 Để thực hiện được điều này, trước hết giáo viên phải chịu khó tìm và nghiên cứu tài liệu; Các kiến thức được vận dụng cần phải chính xác, rõ ràng; Luôn luôn đảm bảo tính vừa sức của học sinh, không nên ôm đồm, quá tải .Học sinh cũng phải có vai trò tích cực, chủ động trong việc học tập. Vì ở đây, các em phải chủ động tìm hiểu kiến thức bài học để hiểu biết sâu sắc, toàn diện một sự kiện, một vấn đề. Các em được củng cố, ôn tập, tổng hợp các kiến thức ở mức cao hơn và biết vận dụng một cách thông minh vào học tập. 
Nếu thực hiện tốt những điều lưu ý trên, tôi khẳng định rằng mọi giáo viên dạy sử đều có thể áp dụng những kĩ thuật này vào quá trình giảng dạy và sẽ thu được kết quả như mong muốn.
3. PHẦN KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ
- Kết luận
	- Đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu bắt buộc đối với giáo viên hiện nay nhằm thực hiện Nghị quyết 29 của Đảng về “ Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa, hội nhập quốc tế hiện nay”. Để thực hiện nhiệm vụ đó, mỗi giáo viên phải không ngừng học tập nghiên cứu và ứng dụng các kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng dạy.
 	- Sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại “ Khăn trải bàn” trong dạy học lịch sử là một trong những biện pháp tích cực đối với việc phát triển năng lực nhận thức cho học sinh, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng bộ môn. Với ý nghĩa tích cực như vậy, bài tập nhận thức rất cần được đưa vào thực tế dạy học lịch sử ở trường THPT. 
	- Muốn sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” trước hết phải nghiên cứu cách thức xây dựng kĩ thuật. Khi xây dựng kĩ thuật cần bám sát mục tiêu của bài học, mục tiêu cụ thể của các đề mục có liên quan. 
	- Trên cơ sở xác định kiến thức trọng tâm của bài học, đề mục, cần khai thác những vấn đề, những khía cạnh mà học sinh khó hiểu, cần giáo viên giúp đỡ để học sinh hiểu sâu, tìm tư liệu thực hiện chủ đề. Câu hỏi đặt ra nhất thiết phải đảm bảo yêu cầu học sinh phải tư duy, vận dụng kiến thức, biết soi vào tư liệu, SGK, bài tập mới có thể tìm ra câu trả lời. 
	- Tùy theo chủ ý của giáo viên khi xây dựng kĩ thuật, chuẩn bị bài giảng, đặc điểm học sinh. Việc sử dụng kĩ thuật hiệu quả nhất là ở cuối bài hay cuối chương. Thời gian đầu, giáo viên chỉ nên ra các chủ đề (câu hỏi) đơn giản và cần hướng dẫn các em các bước tiến hành, cách phân tích giả thiết, cách xây dựng các bước trong lập luận Khi học sinh quen dần với kĩ thuật mới, giáo viên có thể cho học sinh thực hiện những yêu cầu phức tạp hơn.
- Khuyến nghị
	- Để tạo thuận lợi cho giáo viên, thiết nghĩ rất cần có những công trình nghiên cứu đầy đủ, có hệ thống về vấn đề xây dựng và sử dụng kĩ thuật “khăn trải bàn” làm cơ sở để giáo viên tham khảo. Cần có nhiều diễn đàn để giáo viên trao đổi, bàn bạc, tìm giải pháp có hiệu quả cho vấn đề này.
	- Với Sở giáo dục và đào tạo: cần quan tâm hơn nữa trong việc mời các chuyên gia đầu ngành giảng dạy phương pháp, mở các lớp tập huấn cho giáo viên xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại. Phát động các cuộc thi nhằm khích lệ động viên giáo viên tích cực vận dụng những kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng dạy.
	- Với Ban giám hiệu nhà trường: thường xuyên quan tâm giúp đỡ động viên đi đôi với đôn đốc giáo viên tích cực sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng dạy hàng ngày.
	- Với giáo viên: Cần chú trọng đổi mới phương pháp, tích cực tìm tòi nghiên cứu tài liệu để tìm ra giải pháp tốt nhất, phù hợp nhất trong việc vận dụng kĩ thuật dạy học hiện đại nói chung và kĩ thuật “ Khăn trải bàn” nói riêng. Thường xuyên trao đổi rút kinh nghiệm với đồng nghiệp nhằm học hỏi lẫn nhau.
	- Với học sinh: Cần tích cực học tập nghiên cứu tài liệu, phối hợp nhóm, hợp tác với giáo viên trong quá trình thực hiện kĩ thuật “ Khăn trải bàn”
Bỉm Sơn, ngày 25 tháng 4 năm 2017
 Người viết sáng kiến
 Lại Thị Hải
Với đề tài này, tôi mong muốn được chia sẻ đôi điều mà tôi cho là thiết thực trong việc giảng dạy. Rất mong nhận được những đóng góp chân tình và sự chia sẻ của quý đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phương pháp dạy học lịch sử (Phan Ngọc Liên – Trần Văn Trị-chủ
biên), 1999 NXB Giáo dục, 296 trang.
2. Lịch sử 11,2006, NXB Giáo dục, Phan Ngọc Liên (Tổng chủ biên).
3. Một số vấn đề cơ bản về phương pháp viết sáng kiến kinh nghiệm
(Nhiều tác giả)
4. Số liệu trong sổ điểm lớp 11b1, 11b5, 11b2, 11b3 năm học 2015 – 2016 trường THPT Bỉm Sơn – Thanh Hóa
******************************