Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng và sử dụng một số kĩ thuật kiểm tra, đánh giá trong dạy học Lịch sử ở trung tâm GDTX Tĩnh Gia

ng Hoa dân quốc từ tháng 9/1945 đến tháng 12/1946 có thể chia làm 2 giai đoạn: 
+ Giai đoạn từ tháng 9/1945 đến trước ngày 6/3/1946: Đảng ta chủ trương hòa hoãn với quân Trung Hoa dân quốc để tập trung lực lượng chống Pháp. 
+Giai đoạn từ ngày 6/3/1946 đến đầu tháng 9/1946: Đảng ta chủ trương hòa hoãn với Pháp để đẩy nhanh quân Trung Hoa dân quốc về nước. 
Ví dụ 2: Giáo viên chọn đề tài: Thái độ của triều đình nhà Nguyễn đối thực dân Pháp từ 1858-1884( Chương trình lịch sử lớp 10 cơ bản).
Giáo viên hướng dẫn học viên trình bày: Thái độ của triều đình Nguyễn với thực dân Pháp có thể chia thành 2 giai đoạn:
+Từ năm 1858 đến năm1863: Quyết tâm chống pháp.
+Từ năm 1863 đến năm1884: Thỏa hiệp rồi từng bước đầu hàng Pháp 
2.2.2.4/ Kỹ thuật làm bài tập nhanh.
 Kiểm tra để thu được thông tin phản hồi về việc học của học sinh là rất quan trọng trong quá trình dạy học. Thông tin phản hồi sẽ rất hữu ích trong việc tìm ra các biện pháp để nâng cao chất lượng dạy học, đặc biệt là điều chỉnh kịp thời khi việc học của học sinh không đạt được kết quả như mong đợi.
 Đây là kỹ thuật đơn giản và nhanh nhất để thu thập các thông tin phản hồi về việc học của học sinh. Bài tập này có thể tiến hành vào khoảng 3 hoặc 4 phút cuối giờ học hoặc sau khi thảo luận nhóm. Kỹ thuật này cũng có thể thực hiện ngay ở đầu giờ học khi mà giáo viên muốn kiểm tra việc làm bài tập ở nhà của học sinh.
Lợi thế cơ bản của kỹ thuật này là cung cấp một thông tin phản hồi hữu ích, quản lí được sự đầu tư tối thiểu về thời gian và công sức. Hỏi học sinh điều có ý nghĩa nhất mà họ học được và câu hỏi quan trọng nhất của họ. Qua phần trả lời của học sinh, giáo viên có thể đánh giá được những kiến thức mà học sinh đã thu nhận được, những nội dung mà học sinh còn chưa rõ; từ đó giáo viên sẽ có những biện pháp để giúp các em thành công hơn trong việc học của mình. Kỹ thuật kiểm tra này còn giúp giáo viên biết được thái độ, các kỹ năng chú ý, tập trung, kỹ năng phân biệt các vấn đề chủ yếu với các chi tiết phụ trong bài học của học sinh. 
Giáo viên có thể xây dựng và sử dụng kỹ thuật tóm tắt một câu theo các bước sau:
Bước 1: Giáo viên phải xác định trước vấn đề và thời gian làm bài tập nhanh.
Bước 2: Giáo viên nêu câu hỏi cho học sinh và yêu cầu các em thực hiện trong khoảng thời gian nhất định.
Bước 3: Dành thời gian thích hợp để học sinh tìm câu trả lời và trả lời câu hỏi.
Bước 4: Giáo viên nhận xét và chốt lại vấn dề.
Ví dụ 1: Câu hỏi cho Chương I (Lịch sử lớp 12)
 - “ Em hãy cho biết mâu thuẫn cơ bản nhất trong xã hội Việt Nam từ sau chiến tranh thế giới thứ nhât?"
 - “Chọn hai sự kiện quan trọng nhất diễn ra trong năm 1930 có ảnh hưởng đến sự phát triển của lịch sử nước ta”
Ví dụ 2: Câu hỏi cho bài “Phong trào yêu nước chống Phápcủa nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỷ XIX”( Lịch sử lớp 11)
- “ Thực chất của phong trào Cần Vương là gì?
Ví dụ 3: Câu hỏi cho bài “ Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến”.(Lịch sử lớp 10)
-“ Nêu nét đặc trưng cơ bản của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến?”
2.3.2.5/Kỹ thuật làm đề cương trống.
Để giúp cho học viên tổ chức tốt việc học nội dung bài học, giáo viên thường cung cấp cho học viên đề cương bài giảng của mình vào đầu hoặc cuối giờ học. Đề cương đó thường là để trống hoặc đã điền một phần nội dung của bài giảng.
Mục đích của kỹ thuật “đề cương trống” là giúp cho giáo viên xác định được học sinh đã nắm bắt được điểm quan trọng nhất của bài giảng hay của buổi thảo luận hay ôn tập chưa. Đồng thời cũng giúp cho học viên tái hiện lại những điểm chính yếu nhất của bài học vào một khung kiến thức phù hợp dễ nhớ và dễ hiểu cho bản thân.
 Kỹ thuật này thường được sử dụng vào cuối giờ khi tổng kết buổi học vào đầu giờ học sau.
	Giáo viên có thể sử dụng kỹ thuật “đề cương trống” theo các bước sau:
Bước 1: Thiết kế một đề cương bài giảng mà giáo viên muốn kiểm tra.
Bước 2: Xác định mức độ chi tiết của đề cương mà giáo viên muốn có trong bài tập này.
Bước 3: Giáo viên nêu câu hỏi cho học sinh, hoặc phát phiếu học tập đã chuẩn bị trước cho học sinh, hướng dẫn học sinh trả lời vào các phần để trống.
Ví dụ 1: Khi học xong bài “Các quốc gia cổ đại phương Tây- Hi lạp và Rô-ma”,( chương trình lớp cơ bản), giáo viên có thể sử dụng đề cương trống sau:
Nội dung
Các quốc gia cổ đại phương Đông.
Các quốc gia cổ đại phương Tây –Hi Lạp và Rô-ma.
Điều kiện tự nhiên


Thời gian hình thành nhà nước.


Ngành kinh tế chính


Cơ cấu giai cấp


Thể chế chính trị


Thành tựu văn hóa.



Ví dụ 2: Khi học bài “ Phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến chiến tranh thế giới thứ nhất (1914)”,( Chương trình lịch sử lớp11 cơ bản), giáo viên có thể sử dụng đề cương trống sau: 
Nội dung so sánh
Phong trào Cần vương
Phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX
Mục tiêu


Lãnh đạo


Lực lượng tham gia


Quy mô


Kết quả và ý nghĩa


Với câu hỏi này giáo viên sẽ sử dụng ở cuối bài vừa củng cố kiến thức bài mới học đồng thời tái hiện được cả kiến thức bài cũ.
Ví dụ 3: Khi học bài “ Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ 1919- đến năm 1925”,( Chương trình lịch sử lớp 12 cơ bản), giáo viên có thể sử dụng đề cương trống sau:
Giai cấp, tầng lớp
Thái độ chống đế quốc 
và phong kiến
Lí do
Đại địa chủ


Địa chủ vừa và nhỏ


Tư sản mại bản


Tư sản dân tộc


Tiểu tư sản


Nông dân 


Công nhân


Với câu hỏi này giáo viên sử dụng ở cuối tiết 1 của bài sẽ giúp học sinh khắc sâu hơn thái độ của từng giai cấp đối với Đế quốc và phong kiến. Qua đó cũng góp phần để giúp học viên có thể tự rút ra khả năng cách mạng của từng giai cấp.
Kỹ thuật kiểm tra “ đề cương trống” là kỹ thuật được sử dụng phổ biến và rất hiệu quả trong dạy học và kiểm tra đánh giá môn lịch sử. Điều quan trọng nhất là giáo viên biết cách sử dụng kỹ thuật này một cách linh hoạt và phù hợp nhất trong bài giảng của minh.
2.3.2.6/ Kỹ thuật xác định ma trận đặc trưng
 Kỹ thuật xác định ma trận đặc trưng được thiết kế để đánh giá kỹ năng phân loại các thông tin quan trọng tương ứng với một bảng gồm các đặc trưng được xác định rõ ràng. Kỹ thuật kiểm tra này thường được sử dụng nhiều trong các tiết học yêu cầu học sinh phân biệt các khái niệm có liên hệ chặt chẽ với nhau, tương đối giống nhau và dễ dẫn đến nhầm lẫn. Vì vậy kỹ thuật này nhằm đánh giá khả năng phân loại, sắp xếp các đặc trưng cơ bản của các khái niệm quan trọng mà học sinh được học trong chương trình. Thông qua các kỹ thuật này giáo viên cũng nhanh chóng xác định được kỹ năng phân biệt các khái niệm tương đối giống nhau của học sinh, đồng thời giúp học sinh xác định và nắm vững được sự khác nhau cơ bản giữa các khái niệm đó.
 Ma trận được thiết lập hai chiều có hàng ngang, cột dọc. Trong đó cột dọc và hành ngang được định danh rõ ràng còn các ô bên trong được để trống. Các bước tiến hành của kỹ thuật xác định ma trận đặc trương được tiến hành như sau:
 Bước thứ nhất: Định danh trên cột dọc của ma trận bằng các khái niệm mà học sinh dễ nhầm lẫn.
 Ví dụ: “ Cách mạng tư sản kiểu cũ”, “ Cách mạng tư sản kiểu mới”, 
Bước thứ hai: Xác định đặc trưng nổi bật của các khái niệm và định danh các hành ngang.
 Ví dụ: Các đặc trưng từ 1 đến 7 của bảng minh họa.
 Bước thứ 3: Học sinh sẽ phải sắp xếp các đặc trưng liên quan đến khái niệm bằng cách điền dấu ( + ) vào các ô tương ứng, còn đặc trưng không liên quan đến khái niệm học sinh điền dấu ( – ) vào ô tương ứng.
Ví dụ : Bảng minh họa
Khái niệm
Cách mạng tư sản kiểu cũ
Cách mạng tư sản kiểu mới
1. Chống phong kiến
 +
 +
2. Chống chủ nghĩa tư bản
 - 
 - 
3. Do giai cấp tư sản lãnh đạo
 + 
 - 
4. Do giai cấp vô sản lãnh đạo 
 - 
 +
5. Quần chúng nhân dân là động lực chủ yếu
 +
 +
6. Đưa đất nước đi theo con đường CNTB
 +
 -
7. Đưa đất nước đi theocon đường XHCN
 - 
 +
 Ưu điểm của kỹ thuật này là có thể kiểm tra nhanh và rất dễ tiến hành trong lớp học, giáo viên cũng có thể nhanh chóng xử lý, đánh giá các câu trả lời của học sinh để có thông tin phản hồi về những nội dung kiến thức mà học sinh hiểu sai, từ đó có thể kịp thời điều chỉnh giúp học sinh nắm vũng khái niệm tốt nhất. 
2.2.3/ Điều kiện thực hiện giải pháp.
 Một số kỹ thuật kiểm tra, đánh giá nêu trên, giáo viên có thể thực hiện linh hoạt, mềm dẻo trong suốt quá trình dạy học. Giáo viên có thể áp dụng một số kỹ thuật kiểm tra, đánh giá trước, trong hoặc sau giờ học. Tùy vào mục đích của của việc kiểm tra, đánh giá mà giáo viên lựa chọn thời điểm tiến hành .
 Nếu mục đích của giáo viên là kiểm tra những kiến thức khái niệm học sinh đã học từ trước nhằm làm cơ sở cho việc tiếp thu kiến thức mới cũng như xác định định nhanh khả năng tái hiện những vấn đề quan trọng liên quan tới kiến thức đã học hoặc sẽ học của học sinh trong một bài, một chương, một giai đoạn lịch sử, việc kiểm tra sẽ tiến hành ở thời điểm bắt đầu giờ học hoặc lồng ghép vào giữa tiết học, để làm cho tiết học bớt nhàm chán và tạo hứng thú học tập cho học sinh .
 Nếu mục đích của giáo viên kiểm tra để thu thập những thông tin phản hồi giúp viên đánh giá khả năng tiếp thu của học sinh, giáo viên có thể tiến hành ở trong giờ học hoặc sau tiết học.
Trong quá trình dạy học, giáo viên cần tạo cơ hội cho học sinh cả lớp trả lời, thảo luận nhóm nhằm giúp cho học sinh lĩnh hội kiến thức một cách chủ động và linh hoạt nhất.
2.4/ Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục của bản thân, đồng nghiệp và nhà trường. 
2.4.1/Đối với giáo viên
2.4.1.1. Khi chưa vận dụng một số kỹ thuật kiểm tra, đánh giá.
 Bản thân tôi, cũng như qua trao đổi cùng đồng nghiệp, thường thì giáo viên thường mắc lỗi cơ bản trong giảng dạy: giờ dạy trầm, giáo viên làm việc nhiều, học sinh thì thụ động, giờ học nhàm chán, không có sự sáng tạo, phân phối thời gian không hợp lí, phần củng cố bài thì qua loa, không hiệu quả. Đặc biệt là khâu kiểm tra đánh giá ít được áp dụng trong giờ dạy, thường thì giáo viên chỉ cho học sinh 1 hoặc 2 bài tập về nhà làm, hôm sau nộp lại cho giáo viên hoặc kiểm tra vấn đáp trước giờ học... Chính vì vậy mà chất lượng môn lịch sử không cao.
2.4.1.2. Khi vận dụng một số kỹ thuật kiểm tra đánh giá trong dạy học lịch sử ở trung tâm GDTX Tĩnh Gia.
 Khi tiến hành vận dụng một số kỹ thuật Kiểm tra – Đánh giá trong dạy học lịch sử. Tôi thấy phương pháp dạy học đã có sự thay đổi theo chiều hướng tích cực, với sự chuẩn bị chu đáo về hệ thống câu hỏi, linh hoạt về hình thức kiểm tra đánh giá nên giờ học không còn cứng nhắc, truyền thụ kiến thức một chiều mà giờ học trở nên sinh động, học sinh tích cực tham gia xây dựng bài.
2.4.2/ Đối với học sinh
 Qua việc vận dụng một số kỹ thuật Kiểm tra – Đánh giá trong dạy học lịch sử, Tôi nhận thấy học sinh có sự chuyển biến rõ nét các em nắm bắt bài tốt hơn, tích cực xây dựng bài, giờ học trở nên sôi nổi, các em không còn cảm thấy áp lực khi tiến hành kiểm tra.
 Qua khảo sát chất lượng giờ học và học tập bộ môn cho 2 lớp 10B, 12 A chưa vận dụng một số kỹ thuật kiểm tra – đánh giá) so với 2 lớp 12B, 10A (ứng dụng một số kĩ thuật kiểm tra đánh giá), Năm học 2016 – 2017 tôi đã thu được kết quả như sau:
Bảng 1: Chất lượng giờ học
Tiêu chí đánh giá
10B, 12A
12B, 10A
Không khí giờ học
Trầm, căng thẳng
Sôi nổi, tích cực, 
nhẹ nhàng
Khả năng thể hiện kỹ năng lịch sử của học sinh (qua việc vận dụng một số kỹ thuật kiểm tra đánh giá
Chưa tích cực
Rất tích cực
Học sinh hiểu và nắm vững nội dung trọng tâm của bài và kiến thức liên quan
40%
75%
Điểm khá giỏi
15%
43%
 Bảng 2: Bảng so sánh chất lượng
 So sánh kết quả học tập năm học 2016 – 2017của 2 lớp 12B, 10A ( đã vận dụng một số kỹ thuật kiểm tra, đánh giá) và 2 lớp 10B, 12A (chưa vận dụng một số kỹ thuật kiểm tra, đánh giá)
Lớp
Sĩ số
HS
Kết quả môn Lịch sử năm 2017
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Kém
12A
35 HS
0HS
4 HS
23 HS
8 HS
0HS
10B
36 HS
0 HS
3 HS
 23HS
10 HS
0 HS
12B
35 HS
0 HS
12 HS
21 HS
2 HS
0 HS
10A
38HS
0 HS
15 HS
20 HS
3 HS
0 HS

3/ KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
3.1/ Kết luận
 Kiểm tra đánh giá là một khâu quan trọng của quá trình dạy học. Kiểm tra đánh giá không chỉ xác định mức độ đạt được mức độ đạt được các mục tiêu dạy học mà còn tác động trở lại quá trình dạy học. Đây là hoạt động có sự tác động tương hỗ giữa thầy và trò.“Nó cung cấp kịp thời cho giáo viên những thông tin phản hồi nhanh chóng để biết học sinh đã hiểu bài hay không, khám phá thái độ của học sinh, kiểm tra hiệu quả việc dạy, kịp thời điều chỉnh hoạt động dạy và hoạt động dạy”. [6]
Các kỹ thuật kiểm tra được nêu trong đề tài có thể vận dụng trong dạy học Lịch sử ở tất cả các trung tâm GDTX, vì nó hướng tới mục đích kiểm tra, đánh giá thường xuyên trong tiến trình dạy học, cũng như việc Kiểm tra – Đánh giá cả kiến thức kỹ năng của người học.
3.2/Kiến nghị
Với mong muốn nội dung kiểm tra đánh giá được thực hiện một cách có hiệu quả, tôi có một số kiến nghị sau đây:
* Đối với cấp trường.
- Đối với giáo viên:
+ Cần nghiên cứu kỹ sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo để xây dựng các câu hỏi trong từng tiết dạy.
+ Phải nắm vững, sử dụng thành thạo các kỹ thuật kiểm tra đánh giá đồng thời vận dụng linh hoạt các hình thức này trong giờ dạy.
 + Cần tạo ra không khí học tập thật thoái mái, nhẹ nhàng để đạt hiệu quả cao trong giờ học.
- Đối với các tổ, nhóm chuyên môn: Cần tổ chức hiệu quả hơn các buổi sinh hoạt chuyên môn về vấn đề đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới hoạt động kiểm tra đánh giá.
- Đối với Ban Giám đốc trung tâm:
+ Tiến hành xây dựng các ngân hàng đề kiểm tra, đề thi theo một quy trình dựa trên cơ sở khoa học đo lường và đánh giá.
+ Cần mua sắm thêm một sốtài liệu, các trang thiết bị để giáo viên giảng dạy và thiết kế, áp dụng các hình thức kiểm tra – đánh giá một cách thuận tiện hơn.
* Đối với Sở Giáo dục
- Tiếp tục tổ chức tập huấn kỹ lưỡng về cách thức tổ chức kiểm tra, đánh giá nhằm trao đổi, tìm ra hướng đi mới cho công tác dạy học lịch sử có hiệu quả hơn.
Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực tiễn, đề xuất các giải pháp tổ chức thực hiện theo tinh thần đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá song vẫn còn nhiều hạn chế nhất định và còn nhiều khía cạnh chưa được khai thác. Mong rằng những giải pháp mà bản thân đã đề cập tới có thể góp phần nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử ở các Trung tâm GDTX hiện nay.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ của bản thân tôi đã rút ra trong quá trình dạy học lịch sử ở Trung tâm giáo dục thường xuyên Tĩnh Gia nên không tránh khỏi những hạn chế, khuyết điểm. Rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các đồng nghiệp để kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn.
Xác nhận của thủ trưởng đơn vị Thanh Hóa, ngày 24-05-2017
 Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm do chính tôi viết
Kí tên
Nguyễn Thị Bích
TÀI LIỆU THAM KHẢO
 1. Nguồn internet-HLIOS.Việt Nam-Tầm quan trọng của môn lịch sử hiện nay với học sinh.
 2. W.W.W. chuyen.qb.com- một số vấn đề kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh.
3. W.W.W. giaoduc.edu.vn- yêu cầu đổi mới kiểm tra đánh giá trong dạy học.
4. Nguồn Internet- quang tri.edu.vn.
 5. Võ minhtap.blogspot.com.
 6. BDTX Mô ddun24- kỹ thuật kiểm tra đánh giá trong dạy học