SKKN Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh trong Bài 12: Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1925 (Lịch sử - Ban cơ bản)

GV phát vấn HS : Dựa vào kiến thức Văn học , em hãy cho biết đây là đoạn trích trong bài thơ nào? Của ai? Đoạn thơ trên nói đến sự kiện lịch sử nào?...
HS sẽ dễ dàng trả lời được đó là bài thơ Người đi tìm hình của nước của nhà thơ Chế Lan Viên. Đoạn thơ trên nói đến sự kiện Bác Hồ tìm ra con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam đó là con đường cách mạng vô sản.
Tiếp theo GV chiếu hình ảnh tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp, một tác phẩm viết bằng tiếng Pháo vào những năm 1921-1925 và được xuất bản lần đầu tiên bằng tiếng Pháp năm 1925 tại Pari, thủ dô nước Pháp. Và phát vấn học sinh: tư liệu Bản án chế độ thực dân Pháp các em đã được học ở đâu? Nội dung chính của tác phẩm này là gì?
Học sinh sẽ nhớ lại kiến thức Ngữ văn đã học từ lớp 8 , đọc hiểu văn bản , bài Thuế máu của Nguyễn Ái Quốc (Trích chương 1 trong Tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp), với nội dung chủ yếu vạch trần bản chất độc ác của thực dân Pháp. Đồng thời , GV có thể kể thêm câu chuyện xúc động Ba cha con trên tàu để tạo hứng thú cho học sinh và hiểu rõ hơn tội ác của thực dân Pháp đối với nhân dân ta
Khi nói về ý nghĩa của sự kiện 7/1920 Nguyễn Ái Quốc đọc bản Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lênin và tìm ra con đường cứu nước, GV có thể dùng đoạn văn mà Nguyễn Ái Quốc đã viết trong nhật ký của mình để khắc hoạ: “ Tôi đọc trong buồng tối mà như hét to trước toàn thể đồng bào rằng hỡi đồng bào bị đoạ đày đau khổ, đây là cái cần thiết cho chúng ta, con đường giải phóng dân tộc của chúng ta đây rồi, từ đó tôi hoàn toàn tin vào Lenin, tin vào Quốc tế thứ 3”. Với sự kiện này, chính thức Người đã tìm ra cho đất nước Việt Nam con đường giải phóng dân tộc đó là con đường cách mạng vô sản.
2.4. Tích hợp địa lí, vật lý.
Để giúp HS hiểu chặng đường đi tìm chân lí cứu nước của Người phải trải qua rất nhiều khó khăn, thách thức ý chí và nghị lực của chàng thanh niên trẻ tuổi Nguyễn Tất Thành, GV chiếu hình ảnh viên gạch hồng, cùng câu thơ:
“Hỡi gió rét thành Ba lê ngươi có nhớ
Một viên gạch hồng Bác chống lại cả một mùa băng giá”.
	 ( Chế Lan Viên)
GV phát vấn: Em có biết Ba lê thuộc nước nào không?
HS trả lời bằng hiểu biết của mình. Sau đó GV giải thích thêm đây là tên gọi của thành phố Pari hiện nay, Ba lê là phiên âm tiếng Hán-Việt thường được gọi phổ biến trước đây.
GV chiếu lược đồ nước Pháp, tiếp tục phát vấn: bằng kiến thức địa lí hãy cho biết: Nước Pháp thuộc châu lục nào? Có khí hậu ra sao?
HS sẽ trả lời được vì kiến thức địa lý nước Pháp đã học ở bộ môn địa lí. (Pháp là nước ở châu Âu, có khí hậu ôn hòa. Một năm có hai mùa rõ rệt là mùa đông và mùa hè, mùa đông ở Pháp rất lạnh giá, có khi nhiệt độ -7 độ C.).
GV phát vấn tiếp: Vậy làm thế nào để Người vượt qua được mùa đông giá lạnh đó?
Hs trả lời theo nội dung câu thơ của Chế Lan Viên
GV có thể hỏi: bằng kiến thức các môn khoa học tự nhiên đã học, em hãy lí giải vì sao một viên gạch hồng lại có thể giúp Bác chống lại cả một mùa băng giá?
HS dựa vào kiến thức vật lí để lí giải.
Sau đó GV giải thích thêm về hình ảnh viên gạch hồng:
Viên gạch hồng này có tên gọi là: Chauffeuse. Từ nhiều thế kỷ trước, tại Châu Âu việc sưởi ấm bằng gạch Chauffeuse được phổ biến nhất đối với dân lao động, cần lao. Bởi vì việc sử dụng lò sưởi lúc bấy giờ thật xa xỉ đối với họ và chỉ có giới quý tộc, sang giàu mới có lò sưởi để giữ ấm. 
Gạch Chauffeuse không phải dạng gạch dùng để xây dựng bình thường, đây là loại gạch có khả năng chịu nhiệt rất cao để giữ nhiệt các lò sưởi, lúc bấy giờ được xây bằng gạch Chauffeuse.
Năm nay (2021), trước kỷ niệm 110 năm ngày Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước, trên các trang mạng xã hội, bằng nhiều thủ đoạn khác nhau, các thế lực thù địch trong và ngoài nước lại tung ra các luận điệu xuyên tạc về Hồ Chí Minh, về Nguyễn Sinh Sắc, về việc ra đi tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành. Trên trang của một người khá nổi tiếng viết: “Đem bỏ cục gạch vào ngăn đá tủ lạnh rồi tối lấy ra ôm thay điều hòa nhé”. Ngay lập tức có rất nhiều những bình luận và chia sẻ với những lời lẽ đầy hằn học. Có một facebook khá nổi tiếng đã phụ họa theo rằng: “Một cục gạch có thể thay cho lò sưởi, thì cũng có thể thay cho máy lạnh được Khuyên nhà nào không có máy lạnh, thì hãy bỏ cục gạch vào ngăn đá, tối ngủ lấy ra mà ôm...” và cho rằng “kẻ bịa ra chuyện nướng cục gạch để sưởi ấm trong mùa đông phải xấu hổ, có lẽ phải cắn lưỡi tự tử”. Thực ra mục đích của những người này cũng rất dễ hiểu, có thể họ không hiểu tường tận về viên gạch sưởi, cũng có thể họ hiểu nhưng cố tình tung hỏa mù với mục đích để làm nhiễu thông tin, để lôi kéo những người nhẹ dạ cả tin, tin theo để rồi nghi ngờ tất cả, mất niềm tin trong cuộc sống. Thực ra không phải đến bài thơ "Người đi tìm hình của nước" của nhà thơ Chế Lan Viên với hai câu thơ nổi tiếng "Có nhớ chăng hỡi gió rét thành Ba Lê. Một viên gạch hồng, Bác chống lại cả mùa băng giá" chúng ta mới biết đến nỗi gian nan, cực khổ này của Nguyễn Ái Quốc khi Người hoạt động và lao động kiếm sống ở Paris. Sách “Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch” cho biết trong thời gian từ tháng 7/1921 đến tháng 3/1923, Nguyễn Ái Quốc ở trọ tại nhà số 9 ngõ Compoint, Quận 17, Thủ đô Paris. Cuộc sống của người thanh niên Việt Nam trên đất Pháp được mô tả: “Ông trọ ở một phòng nhỏ trong một khách sạn rẻ tiền ở xóm lao động. Phòng chỉ vừa kê một cái giường sắt chật, một cái bàn nhỏ và một cái ghế. Chỉ thế thôi, không có gì khác. Về mùa đông lạnh, mỗi buổi sáng trước khi đi làm, ông để một viên gạch vào lò bếp của khách sạn. Chiều về, ông lấy viên gạch ra, bọc nó vào những tờ báo cũ rồi để xuống nệm cho đỡ rét”.
Hình 3: Gạch Chauffeuse
Tại các khu nhà trọ dành cho người lao động, mỗi sáng khi đi làm, người thuê nhà sẽ đưa chủ nhà trọ viên gạch sưởi, khi đốt lò sưởi, chủ nhà sẽ đặt viên gạch vào lò để nung khoảng 4000. Khi trở về nhà, người thuê nhà sẽ bọc gói kỹ lưỡng, viên gạch sẽ giữ nhiệt được khoảng 5-7 giờ, đủ cho một đêm.
 Trong thời gian lao động tại Châu Âu, Bác Hồ của chúng ta đã từng sử dụng cách sưởi ấm này. Ngày nay, viên gạch sưởi Chauffeuse đang được trưng bày tại Bảo tàng Hồ Chí Minh ở Hà Nội như một minh chứng hùng hồn về một giai đoạn cách mạng của Bác Hồ. Càng nghĩ đến sự gian nan, vất vả của Bác với biết bao cam go, thử thách trong cuộc trường chinh tìm đường cứu nước, nhưng Bác Hồ kính yêu của chúng ta vẫn cố gắng vượt qua, sự vượt qua đó nó hiển hiện từ một minh chứng sống còn là Bác đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử cao cả của sự nghiệp cách mạng là đưa dân tộc Việt Nam có được cuộc sống hòa bình, độc lập, tự do.
2.5. Tích hợp mỹ thuật.
 Khi nói đến sự kiện Nguyễn Ái Quốc sang Quảng Châu, Trung Quốc 11/1924 GV cho HS quan sát: bức tranh vẽ Nguyễn Ái Quốc tại lớp huấn luyện cán bộ cách mạng ở Quảng Châu, Trung Quốc.
Đây là một tài liệu quý, được lưu giữ tại Bảo tàng Việt Nam. Bức tranh phác họa hoạt động chủ yếu của Nguyễn Ái Quốc ở Quảng Châu là giảng dạy, huấn luyện chính trị cho các cán bộ cách mạng Việt Nam , chuẩn bị cho việc thành lập Đảng sau này.
Hình 3: Nguyễn Ái Quốc tại lớp huấn luyện cán bộ cách mạng
 ở Quảng Châu – Trung Quốc.
GV chốt kiến thức trong thời gian từ 1919-1925 Nguyễn Ái Quốc có hai công lao lớn:
- Thứ nhất, tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc Việt Nam đó là con đường cách mạng vô sản .
- Thứ hai là, tích cực truyền bá chủ nghĩa Mác Lenin về nước, chuẩn bị về tư tưởng chính trị cho việc thành lập Đảng sau này.
- Qua hoạt động của Nguyễn Ái Quốc, thế hệ trẻ chúng ta ngày hôm nay cần phải học tập ý chí và nghị lực của Bác, biết vượt qua khó khăn để vươn lên trong cuộc sống, tu dưỡng đạo đức , rèn luyện bản thân, chăm chỉ nỗ lực phấn đấu không ngừng để trở thành người con ngoan, trò giỏi và thành công trong cuộc sống, là niềm tự hào của gia đình và nhà trường, giúp xây dựng đất nước giàu mạnh xứng đáng với công lao của Bác Hồ.
III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
1, Hiệu quả kinh tế
Sau một năm học giảng dạy 5 lớp khối 12, bằng sự tìm tòi và nỗ lực của chính bản thân mình nhằm khơi dậy tính tích cực, gây hứng thú cho học sinh trong các tiết học lịch sử tôi đã nhận lại được sự phản hồi tích cực từ phía học sinh thông qua kết quả cuối năm như sau:
Bảng kết quả điều tra khảo sát thái độ học tập môn Lịch sử của 5 lớp khối 12 Trường THPT Trực Ninh B
Tổng HS
Yêu thích
Bình thường
Ý kiến khác
160 HS
80% (128 HS)
10% (16 HS)
10% (16 HS)

 Kết quả bài kiểm tra 15 phút về nội dung bài học của hai lớp học sinh như sau:
STT
 Lớp
Điểm giỏi
Điểm khá
Điểm TB
Điểm < 5
1
Lớp thực nghiệm
20%
72%
8%
0%
2
Lớp đối chứng
4%
26%
50%
20%

Bảng thống kê kết quả điểm chứng tỏ dạy học lịch sử bằng phương pháp tích hợp đã tạo hứng thú cho các em học sinh, giúp các em nhớ lâu hơn kiến thức, khắc sâu về hình ảnh các nhân vật lịch sử qua đó bồi dưỡng, vun đắp tình yêu, lòng kính trọng, biết ơn sâu sắc tới chủ tịch Hồ Chí Minh. 
- Làm phong phú, sinh động, dễ nhớ hơn nội dung bài học, đáp ứng được yêu cầu dạy học trong thời kì mới, phát huy khả năng sáng tạo của học sinh, hình thành cho học sinh những kĩ năng cơ bản, giờ học lịch sử trở nên hấp dẫn với học sinh.
- Làm tăng tính hứng thú của học sinh với môn học. Môn Lịch sử với nội dung kiến thức quá dài thường làm cho học sinh ngại học, khó ghi nhớ. Nhưng khi dạy theo phương pháp này đã thu hút sự chú ý của học sinh, các em nhiệt tình, sôi nổi hơn trong mỗi tiết học. Học sinh nhiều khi còn chủ động đưa ra những ý tưởng thực hiện nội dung bài học rất hay.
- Làm tăng sự hiểu biết của các em, đặc biệt ở hoạt động vận dụng và tìm tòi mở rộng giúp cho các em có cơ hội thể hiện hiểu biết của mình về các vấn đề, các môn học khác có liên quan. Đặc biệt, qua phương pháp này các em được phát triển các năng lực (năng lực tự quản, năng lực hợp tác, năng lực thuyết trình, năng lực quản lí...) đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản giáo dục nước nhà, đào tạo con người theo định hướng phát triển năng lực. 
- Kiến thức của bài học lịch sử này sẽ bồi đắp cho các em kỹ năng trong cuộc sống, cách ứng xử với các tình huống trong cuộc sống là một cách gián tiếp giáo dục phương pháp tự học, sáng tạo và học tập theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh mà môn học giáo dục công dân, Văn học vẫn thường đề cập đến.
Tuy nhiên, khi thực hiện sáng kiến này tôi cũng gặp phải một số khó khăn:
- Đối với giáo viên: Để có nội dung tích hợp cho các phần kiến thức, Gv phải lựa chọn kỹ các nội dung và có kiến thức ở nhiều môn học khác nhau, đặc biệt với khoa học tự nhiên, giáo viên càng cần phải tìm hiểu sâu hơn và có kiến thức chính xác, khoa học. Sáng tạo hơn nữa, giáo viên phải biết cách dẫn dắt các kiến thức đó với nội dung kiến thức bài học.
	- Đối với học sinh: 
+ Một số em lười tư duy, còn rụt rè, chưa theo kịp những kĩ năng mà giáo viên triển khai trên lớp nên làm bài học diễn ra chậm. Nếu sử dụng phương pháp này không đúng cách sẽ gây nên tình trạng loãng kiến thức trọng tâm.
	+ Để có kiến thức liên môn, nghe hiểu một cách khoa học trong thời gian ngắn, các em học sinh cần có tư duy logic với các môn khoa học khác. 
2, Hiệu quả về mặt xã hội
 - Phương pháp và kĩ thuật tổ chức dạy học rất đa dạng, có tầm quan trọng trong quá trình dạy học, người giáo viên phải biết lựa chọn nghiên cứu, phối hợp các phương pháp dạy học sao cho phù hợp với mục tiêu chung của bài học, gây hứng thú, từ đó đi đến chủ động học tập, tìm tòi sáng tạo và thêm yêu thích môn học.
 - Việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh có ảnh hưởng rất lớn đến việc nâng cao chất lượng bộ môn. Chính vì vậy, đòi hỏi người giáo viên phải khơi gợi tính tích cực của học sinh, phải thực sự tâm huyết, phải tìm tòi, nghiên cứu, đầu tư vào bài giảng và vận dụng các phương pháp sáng tạo, phù hợp với từng đối tượng học sinh. 
 - Tôi mong muốn tạo nên sự hứng thú học tâp cho các em, có hứng thú thì mới phát huy được tính tích cực, chủ động học tập, phát triển tư duy sáng tạo, khắc sâu kiến thức và từ đó sẽ nâng cao chất lượng bộ môn Lịch sử.
 - Tính thiết thực của sáng kiến kinh nghiệm áp dụng nhân rộng từ bậc tiểu học lên THPT ở Hà Nội và cả các tỉnh vì đây là vấn đề thực tiễn, theo hướng đổi mới của Bộ giáo dục . Tôi đã chắt lọc và áp dụng thử nghiệm trong hai năm gần đây và vận dụng thành công tương đối tốt, từng bước nâng cao chất lượng và nhận thức của học sinh một cách hiệu quả nhất.
	Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của riêng tôi, có thể còn những khiếm khuyết. Tôi rất mong quý thầy, cô đóng góp ý kiến xây dựng, để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn và được áp dụng có hiệu quả trong quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông. Tôi xin chân thành cảm ơn.
3. Khả năng áp dụng và nhân rộng
 Quá trình thực hiện dự án nêu trên trong dạy học ở một số đơn vị lớp thuộc trường THPT Trực Ninh B đã đạt được những kết quả khả quan:
 - Sản phẩm thu được qua quá trình thực hiện dự án có chất lượng tốt, đảm bảo những nhiệm vụ đặt ra, có nội dung phong phú và hình thức trình bày sáng tạo, mới mẻ, chứa đựng nhiều ý tưởng hay và thực sự mang ý nghĩa thực tiễn. Những sản phẩm thu được đã trở thành tài liệu quý cho học sinh và giáo viên trong quá trình dạy học, còn có khả năng phổ biến trong xã hội góp phần giúp học sinh tìm hiểu về lịch sử dân tộc và lịch sử địa phương.
 - Thái độ học tập, sự hứng thú của học sinh đối với môn Lịch sử được cải thiện rõ rệt. Quan sát thái độ học tập của học sinh trong quá trình thực hiện dự án,báo cáo sản phẩm; khảo sát mức độ hứng thú của học sinh sau khi kết thúc dự án cho thấy; phần lớn học sinh yêu thích và mong muốn được học tập qua các hoạt động trải nghiệm như trên, muốn được phát huy tính tích cực, tự giác nếu được tham gia vào những hoạt động học tập phù hợp với năng lực và sở thích.
 - Các kĩ năng học tập của học sinh có nhiều tiến bộ: làm việc nhóm, khai thác tư liệu, tìm kiếm và thu thập thông tin, xử lý thông tin, nhận xét đánh giá sự kiện hiện tượng lịch sử, sử dụng công nghệ thông tin, thuyết trình, phản biện...Học sinh bước đầu được tiệm cận với việc nghiên cứu khoa học nghiêm túc từ những dự án nhỏ. Từ đó, góp phần hình thành và phát triển hệ thống năng lực cho học sinh, đặc biệt là năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông...Từ đó việc lĩnh hội tri thức của học sinh hiệu quả hơn. Điều này thể hiện rõ được mức độ nhận thức của học sinh ở lớp thực hiện dự án học tốt hơn, hiểu bài và ghi nhớ kiến thức lâu hơn so với lớp đối chứng. Từ kết quả thực nghiệm theo nhiều tiêu chí đánh giá như trên,có thể khẳng định: đề tài có tính khả thi.
 Sau khi thực hiện phương pháp mới tinh thần thái độ của học sinh thay đổi rất tích cực. Nhận thức của các em về môn học Lịch sử cũng thay đổi. Trước đó đa số các em cho rằng Lịch sử là môn học khô khan và không có nhiều ứng dụng trong thực tế thì sau khi được tham gia hoạt động này các em đã dần xoá bỏ suy nghĩ đó.
IV . Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến do tôi viết. Nếu vi phạm tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm
 TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
 Nguyễn Thị Lanh