SKKN Giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và ý thức giữ gìn di sản văn hoá thế giới Thành Nhà Hồ cho học sinh lớp 10A1 trường THPT Quan Sơn qua tiết học Lịch sử địa phương

i cách của Hồ Quý Ly
* Ý nghĩa, tác dụng
 Góp phần hạn chế việc tập trung ruộng đất của địa chủ.
 Làm suy yếu thế lực 
 Tăng nguồn thu nhập cho đất nước.
* Hạn chế
- Các chính sách chưa triệt để
- Chưa giải quyết được nhưng yêu cầu bưc thiết của nhân dân.
Nội dung 3
NÉT ĐẶC SẮC TRONG CÁCH XÂY DỰNG THÀNH NHÀ HỒ
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cần nắm
 GV cho HS xem một số hình ảnh về Thành Nhà Hồ và nêu câu hỏi: Em hãy cho biết một số điểm đặc sắc của di tích Thành Nhà Hồ?
 Hs trả lời, GV chốt ý:
- Về thời gian: Thành Nhà Hồ chỉ được xây dựng trong một thời gian rất ngắn: 3 tháng 
- Về nguyên vật liệu: Toàn bộ tường thành và bốn cổng chính được xây dựng bằng những phiến đá xanh, đục đẽo tinh xảo, vuông vức, xếp chồng khít lên nhau. 
- Về cấu trúc: Thành được xây dựng trên bình đồ gần vuông. Thành có diện tích 142,2ha. Tường thành chiều Nam – Bắc dài 870,5m, chiều Đông – Tây dài 883,5m. Thành nội có 4 cổng được mở ở chính giữa của bốn bức tường [5].
- Về kỹ thuật xây thành: Những khối đá khổng lồ gắn với nhau chồng khít mà không hề dùng một chất kết dính nào. Đặc biệt các cổng thành được xây dựng hình mái vòm, những phiến đá được dẽo theo hình múi bưởi xếp xít nhau nhưng rất vững trãi. 
4. Củng cố (1 phút): 
- Những hiểu biết cơ bản về Hồ Quý Ly và những cải cách của ông
- Nét đặc sắc trong cách xây dựng Thành Nhà Hồ
5. Bài tập, dặn dò (1 phút):
- Tìm hiểu thêm về những cải cách của Hồ Quý Ly
..
3.4. Thực hiện dạy trên lớp
Sau khi xây dựng hoàn thành giáo án lịch sử địa phương về Nhà Hồ và cải cách của Hồ Quý Ly, GV tiến hành dạy học trên lớp theo từng nội dung đã xây dựng trong giáo án. GV lưu ý: Đây là bài học kết hợp công nghệ thông tin với trình bày bảng nên giáo viên cần kết hợp linh hoạt giữa trình chiếu và viết bảng.
3.5. Chuẩn bị cho tiết học tại di tích Thành Nhà Hồ
* Hoạt động 1. Để hoạt động tham quan, học tập có kết quả cần:
+ Chọn nơi tham quan, học tập phù hợp.
+ Lập dự trù kinh phí và lịch trình cho chuyến đi
+ Xin ý kiến của Ban giám hiệu và Hội cha mẹ học sinh
+ Mời thêm một số thầy cô giáo và đại diện Hội cha mẹ học sinh của lớp cùng đi.
+ Liên hệ trước với người quản lý di tích và các công tác hậu cần cần thiết.
+ Trước khi đi tham quan phải trang bị kiến thức cho học sinh về nơi đến tham quan, học tập. 
+ Quán triệt nội quy và đặt mục đích yêu cầu cho học sinh cần đạt được trong chuyến tham quan, học tập.
+ Sau khi tham quan, học tập tổ chức cho học sinh viết thu hoạch hoặc trao đổi trực tiếp về cảm nhận của các em sau chuyến đi để nhà trường nắm được kết quả, chất lượng của chuyến tham quan, từ đó rút kinh nghiệm cho những chuyến tham quan khác.
Hoạt động 2. Nội dung tham quan, học tập tại di tích Thành Nhà Hồ
Khi đưa đoàn HS đến điểm tham quan di tích Thành Nhà Hồ, GV đã liên hệ với Ban quản lý di tích nên sẽ được đón tiếp và có hướng dẫn viên giới thiệu cho đoàn.
Qua phần giới thiệu của hướng dẫn viên, các em rất hứng thú và chú ý theo dõi. Thành Nhà Hồ hiện nay chỉ còn lại phần cổng thành và hệ thống tường thành đá bao quanh. Phần nền móng còn lại hầu như đều đang chìm lấp dưới những lớp đất, những ruộng lúa của nhân dân quanh vùng.
Sau khi nghe xong phần thuyết minh giới thiệu của hướng dẫn viên, GV dẫn HS đi tham quan tìm hiểu một số vị trí khác như cổng thành phía Bắc, phía Đông, phía Tây, thăm ngôi nhà cổ, thăm phiến đá mà nàng Bình Khương đập đầu kêu oan cho chồng Các em rất thích thú và đặt ra nhiều câu hỏi thú vị như: Làm thế nào mà Hồ Quý Ly có thể đôn đốc dân phu xây dựng xong thành chỉ trong 3 tháng? Làm thế nào để có thể xếp những phiến đá to thành những cổng thành hình vòm vững chắc mà không hề có một chất kết dính nào?... Trong khả năng của mình tôi đã giải đáp một phần những thắc mắc của các em.
Điều cốt lõi của chuyến tham quan học tập của các em HS lớp 10A1 tại di tích Thành Nhà Hồ đó là không phải các em được ngắm nhìn những lâu đài cung điện nguy nga lộng lẫy mà là các em được nhìn tận mắt một công trình kiến trúc kỳ vĩ độc đáo vào bậc nhất ở khu vực Đông Nam Á và thế giới.
Trải qua hơn 600 năm tồn tại dưới sự khắc nghiệt của thời tiết, của chiến tranh và sự tàn phá của con người, TNH vẫn còn đứng đó sừng sững. Chỉ những công trình cung điện, lầu gác là không còn mà chỉ còn lại nền móng đang ẩn dưới những lớp đất ruộng. Điều này đặt ra một vấn đề vô cùng bức thiết là làm sao để bảo vệ được di tích TNH còn lại và phục dựng lại những công trình kiến trúc xưa kia.
4 Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 
4.1. Đánh giá chung
Qua hai năm học vừa qua, tôi nhận thấy việc xây dựng một giáo án Lịch sử địa phương được đầu tư một cách đúng mức, khoa học và áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy đã mang lại một kết quả tích cực, giúp tôi đạt được kết quả tốt trong dạy học tiết lịch sử địa phương nói riêng và trong các tiết dạy học nói chung. Đồng thời tôi cũng nhận thấy nên áp dụng công nghệ thông tin vào những tiết học như thế này thì kết quả sẽ tốt hơn. Vì đây là những tiết học gần cuối năm nên các em có phần lơ là và việc chuẩn bị cho các em một chuyến đi học tập tại di tích xem như là một tiết học ngoại khoá, một buổi dã ngoại đã kích thích rất tích cực đến thái độ và hành động của các em.
Việc xây dựng một giáo án lịch sử địa phương như trên đã giúp tôi có được một tiết dạy – học hứng thú, không còn nhàm chán như quan niệm trước đó. Đặc biệt qua tiết học này học sinh được làm việc nhiều hơn đúng với mục tiêu dạy học lấy học sinh làm trung tâm.
Với cách thức tổ chức một tiết học Lịch sử địa phương ở cả trên lớp và cho HS đi thực tế đã làm cho suy nghĩ, thái độ và hành động của các em thay đổi. Mục đích của GV đặt ra khi cho các em tìm hiểu, tham quan Thành Nhà Hồ là “Giáo dục ý thức giữ gìn di tích Thành Nhà Hồ đã đạt được kết quả rất lớn. Kết quả này tôi xin được minh chứng bằng một số bài viết thu hoạch của HS lớp 10A1 sau chuyến đi thực tế tại di tích Thành Nhà Hồ.
Em Lữ Ngọc Linh viết về di tích Thành Nhà Hồ và phần cảm nhận của em như sau: Lúc đầu khi cô giáo cho lớp tìm hiểu về di tích Thành Nhà Hồ trong tiết lịch sử địa phương, em cảm thấy chủ đề này thật nhàm chán, tại sao cô không cho chúng em tìm hiểu về một nội dung nào khác sinh động hơn hay là ngồi thư giãn một tiết vì di tích Thành Nhà Hồ mặc dù em chưa được đến đó nhưng em nghe người ta nói “chẳng có gì”. Nhưng khi được cô giáo hướng dẫn học trên lớp và được cô giới thiệu nhiều hình ảnh và cách giảng bài thu hút của cô, rồi cô đưa ra kế hoạch đi dã ngoại tại Thành Nhà Hồ thì không chỉ em mà tất cả các bạn trong lớp đều rất phấn khích. Tuy nhiên lúc đó các em cũng chỉ nghĩ là “được đi chơi là sướng chư học tập gì”.
Nhưng rồi khi vào Google tìm kiếm thông tin cũng như là khi cô đưa cả lớp đến thực địa thì em cảm thấy thật sự tự hào về quê hương Thanh Hoá mình. Có thể nền kinh tế của tỉnh ta vẫn còn thua kém nhiều địa phương trong cả nước nhưng một điều chắc chắn rằng chúng ta không hề thua kém họ về bề 
dày lịch sử cũng như những công trình kiến trúc lịch sử mang tính đặc sắc và độc đáo. 
Em Ngô Hà Thanh viết như sau: Di tích Thành Nhà Hồ là một minh chứng sống động về sự sáng tạo trong lao động của ông cha ta. Tại mảnh đất lịch sử này đã thấm biết bao máu xương của những người dân lao động hơn 600 năm trước và bây giờ để lại cho chúng ta một công trình kỳ vĩ như thế này. Có thể nói nơi đây là địa điểm tham quan hết sức bổ ích và có ý nghĩa đối với các thế hệ trẻ ngày nay, bởi lẽ có tận mắt chiêm ngưỡng công trình này, tận tay sờ vào những hiện vật ta mới thấm những hy sinh của những người lao động, chúng ta mới thấy yêu quê hương đất nước hơn, cảm thấy tự hào về quê hương mình đang sinh sống. Em nhận thấy trách nhiệm của mình và các bạn cần phải có trách nhiệm bảo vệ và giữ gìn di tích này. 
Em Vi Thị Hà viết như sau: Sau khi được tìm hiểu về di tích Thành Nhà Hồ em rất thán phục sự sáng tạo của ông cha ta trong quá trình lao động. Cũng như nhiều di tích lịch sử khác như Kinh thành Huế hay Hoàng thành Thăng Long, di tích Thành Nhà Hồ thể hiện trí tuệ của nhân dân ta khi xây dựng một công trình kỳ vĩ để chống ngoại xâm. Nhưng tiếc thay Hồ Quý Ly, một anh hùng nhưng lỡ vận!
Trên đây chỉ là một số bài viết của các em, tôi xin trích lại để thấy được 
tiết dạy lịch sử địa phương của tôi ít nhiều cũng có tác dụng trong việc giáo 
dục lòng yêu nước, tinh thần dân tộc cho học sinh, và giáo dục ý thức bảo vệ di tích Thành Nhà Hồ – một trong những di tích được UNESCO công nhận là di sản văn hoá thế giới. 
4.2. Đánh giá cụ thể
Với mục đích là giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và đặc biệt là giáo dục ý thức bảo di tích Thành Nhà Hồ, tôi đã triển khai tiết dạy – học lịch sử địa phương vừa tổ chức trên lớp vừa học ngoài thực địa. Tôi nhận thấy cách học này đạt được kết quả rất lớn.
Cách làm này tôi áp dụng ở lớp 10A1 do tôi chủ nhiệm và tôi lấy lớp 10A2 để đối chứng. Sau khi dạy xong tôi đã cho học sinh làm bài kiểm tra với đề bài: “Em hãy nêu cảm nhận của mình về chuyến tham quan di tích Thành Nhà Hồ. Là học sinh em phải làm gì để giữ gìn và bảo tồn di tích Thành Nhà Hồ?.Tôi thu được kết quả cụ thể như sau:
Năm học 2016 – 2017
Lớp
Sĩ số
Điểm giỏi
(9 – 10đ)
Điểm khá
(7 – 8đ)
Điểm TB
(5 – 6đ)
Điểm dưới TB (˂ 5đ)
Số lượng
Tỉ lệ (%)
Số lượng
Tỉ lệ (%)
Số lượng
Tỉ lệ (%)
Số lượng
Tỉ lệ (%)

10A1
(Thực nghiệm)

31

11

36

15

48

5

16

0

0

10A2 (Đối chứng)

44

5

11

28

64

10

23

1

2

Với kết quả tôi thu được như trên, tôi nhận thấy: Ở lớp 10A2, mặc dù là lớp học nghiêng về khối C, nhưng tôi không áp dụng cách thức học tập như lớp 10A1 thì trong giờ học lịch sử địa phương các em cũng đã rất cố gắng nhưng kết quả vẫn không cao. Kết quả tổng hợp chung lớp 10A2 là: Điểm giỏi = 11%, điểm khá = 64%, điểm TB = 23%, điểm dưới TB = 2%.
Như vậy, qua bảng trên rõ ràng cho ta thấy, mặc dù không có sách hướng dẫn, ít tài liệu tham khảo, là những tiết học gần cuối năm, nhưng nếu có sự đầu tư thích đáng, sự nghiêm túc trong giảng dạy, học sinh sẽ hứng thú học và yêu môn Lịch sử này nhiều hơn.
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
1. Kết luận
Qua kinh nghiệm giảng dạy phần lịch sử địa phương ở khối lớp 10, lớp 11 và lớp 12, tôi đã xây dựng cho mình một bộ giáo án về phần này. Tôi rút ra một số kết luận sau:
Muốn dạy học có hiệu quả trong tiết Lịch sử địa phương và có ứng dựng công nghệ thông tin, mỗi giáo viên cần chú ý một số yếu tố sau:
- Là người biết sử dụng máy vi tính và biết ứng dụng phần mềm Powerpoint 
- Biết kết hợp tốt các thao tác giảng dạy và việc trình chiếu trên màn hình.
- Phải không ngừng đổi mới phương pháp dạy học, trong dạy học luôn “lấy học sinh làm trung tâm”, phát huy năng lực của học sinh.
- Phải không ngừng tìm tòi, học hỏi từ bạn bè đồng nghiệp. 
- Giáo viên phải yêu nghề tâm huyết với nghề và lắng nghe học sinh.
- Phải thực hiện nghiêm chỉnh chương trình, không được xem nhẹ phần nào.
- Thấy rõ được vị trí quan trọng của lịch sử địa phương, mối quan hệ của lịch sử địa phương và lịch sử dân tộc.
- Biết lựa chọn kiến thức phù hợp với đối tượng học sinh. Đặc biệt những bài khó, những bài ít tài liệu tham khảo, không có sách hướng dẫn cụ thể phải bám sát nội dung câu hỏi để định hướng kiến thức dạy cụ thể.
- Ngoài ra muốn dạy tốt một tiết Lịch sử địa phương, giáo viên phải nắm chắc các sự kiện lịch sử, biết đặt nó trong mối quan hệ giữa các giai đoạn lịch sử cụ thể.
Với sáng kiến kinh nghiệm này của tôi, tôi nhận thấy rằng phương pháp dạy một tiết lịch sử địa phương như tôi đã tiến hành tôi thấy có ưu điểm đó là giúp các em học sinh hứng thú hơn trong học tập môn Lịch sử, giúp các em được trải nghiệm thực tế, được học tập một cách chủ động tích cực.
Tuy nhiên khi tiến hành thực hiện một tiết học lịch sử địa phương được diễn ra ở cả ngoài thực địa cũng có nhiều hạn chế như: khả năng áp dụng chưa cao đặc biệt là ở những vùng miền núi xa khó khăn. Thiếu về kinh phí vì để tổ chức được một chuyến đi thì kinh phí chủ yếu dựa vào sự đóng góp của phụ huynh và khoảng cách địa lý khá xa với di tích. 
Mặc dù vậy, để tổ chức cho HS được đi tham quan học tập tại thực địa thì GV phải mạnh dạn, không ngại khó và phải đưa ra được một kế hoạch chu đáo và hợp lý để đủ sức thuyết phục Ban giám hiệu nhà trường và Hội cha mẹ học sinh đặc biệt là sự hỗ trợ về kinh phí.
Trên đây là toàn bộ kinh nghiệm của tôi khi dạy tiết Lịch sử địa phương. Đây chỉ là một kinh nghiệm nhỏ của tôi trong quá trình soạn giảng một tiểt Lịch sử địa phương ở khối lớp 10. Song với trình độ còn hạn chế, nguồn tư liệu còn ít ỏi nên bài viết không tránh khỏi thiếu sót, rất mong sự đóng góp chân thành của đồng nghiệp và hội đồng khoa học để tôi có thể hoàn thiện giáo án này hay hơn và có thể áp dụng được ở nhiều lớp hơn.
2. Đề xuất
Tôi có kiến nghị với các cấp lãnh đạo Sở nên quan tâm hơn đến việc giảng dạy phần lịch sử địa phương bằng việc biên soạn một số giáo trình, tài liệu tham khảo hoặc đưa ra một số giáo án mẫu để giáo viên trong tỉnh tham khảo.
Đồng thời có thể đẩy các tiết học Lịch sử địa phương ngay sau phần học Lịch sử thế giới, bởi cũng có thể hiểu trước khi biết về lịch sử dân tộc thì học sinh cũng cần biết về lịch sử địa phương, và cũng sẽ phần nào tránh được việc dạy học bỏ trống mảng này.
Đối với các cấp lãnh đạo nhà trường nên có thêm nhiều sách tham khảo bổ sung vào thư viện trường, và cần phải có phòng đọc sách để học sinh có điều kiện học tập tốt hơn. Và nếu lớp nào có kế hoạch chu đáo để đi học tập lịch sử địa phương thì nhà trường sẽ hỗ trợ một phần nhỏ kinh phí để kích lệ HS.
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
 Thanh Hóa, ngày 06 tháng 05 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của tôi viết, không sao chép nội dung
của người khác.
Phạm Thị Hằng

MỤC LỤC
DANH MỤC NHỮNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Trung học phổ thông:	THPT
Giáo viên:	Giáo viên
Học sinh:	HS
Sách giáo khoa:	SGK
Thành Nhà Hồ:	TNH
Sáng kiến kinh nghiệm:	SKKN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Các triều đại Việt Nam, Quỳnh Cư, Nxb Thanh Niên, HN, 2001
Đại cương Lịch sử Việt Nam, Tập I, Nxb KHXH, HN, 2000
Lịch sử Việt Nam, Huỳnh Công Bá, Nxb Thuận Hoá, 2008
Sách giáo khoa Lịch sử lớp 10 (Cơ bản), Nxb Giáo dục, HN, 2006.
Nguồn Internet:
DANH MỤC CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC
HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NGÀNH XẾP LOẠI
Họ và tên tác giả: Phạm Thị Hằng
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Quan Sơn
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại
Kết quả đánh giá xếp loại (A, B hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại
1
Sử dụng bảng biểu trong dạy học Lịch sử trên phần mềm Powerpoint
Sở GD&ĐT tỉnh Thanh Hoá

B

2011-2012
2
Xây dựng một tiết dạy Lịch sử địa phương về Chiến khu Ngọc Trạo (Thạch Thành) Trong CM tháng Tám năm 1945 ở Thanh Hoá bằng phần mềm Powerpoint cho học sinh trường THPT Quan Sơn.
Sở GD&ĐT tỉnh Thanh Hoá

B

2013-2014
3
Hướng dẫn học sinh lớp 12 trường THPT Quan Sơn tìm hiểu về chiến thắng Hàm Rồng – Nam Ngạn năm 1965 trong giờ học lịch sử địa phương bằng phần mềm Powerpoint.
Sở GD&ĐT tỉnh Thanh Hoá

C

2014-2015
4
Hướng dẫn học sinh lớp 12A2, 12A5 trường THPT Quan Sơn chủ động trong giờ học lịch sử bằng việc sử dụng các sơ đồ dạy học
Sở GD&ĐT tỉnh Thanh Hoá

C

2015-2016