SKKN Một vài biện pháp tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo cho học sinh trong dạy học Lịch sử địa phương ở trường THPT Lam Kinh - Thọ Xuân

ang đã nhuộm phẩm đỏ thay cho lạt khi luộc, gói từng bó 5 chiếc một cho vuông vắn, rồi xếp hai bó loại 5 chiếc lại thành 10 chiếc để tiện lợi khi dùng hoặc khi trao đổi mua bán.
Người làm bánh đã rất công phu, người thưởng thức bánh cũng phải sành điệu. Thường ăn bánh sau khi hấp khoảng 10 tiếng đồng hồ. Lần lượt nhẹ nhàng bóc hết các lần lá bên ngoài, ở lần lá trong cùng, người ăn phải xé nhỏ từng sợi lá, kiên trì cho đến khi còn lại một phần lá, ta cuốn lại cầm bánh ăn, có như vậy bánh mới không dính vào tay, ăn đến đâu xé và bóc đến đấy cho đến lúc ăn hết. Các cụ ta khi xưa dạy “học ăn học nói, học gói học mở” vận vào với bánh gai thật đúng là vậy. Khi ăn người ta ăn từ tốn nhấm nháp, thưởng thức; phần có nhiều nhân bánh người ta nhai chậm, miệng khép, như vậy hương vị của bánh mới có điều kiện lan tỏa, tác động vào khứu giác, tạo cảm giác thú vị khi thưởng thức.
Bánh gai thành phẩm phải mịn và thơm ngon, phải có được vị dẻo thơm của lá gai, của gạo nếp và có được hương thơm ngất ngây của dầu chuối, hương vị tự nhiên khó tả của lá chuối khô, vị ngọt mát của mật mía, mùi thơm thanh dịu của đậu, vị béo ngậy của thịt, mùi thơm thoảng của vừng, ăn một miếng mà dư vị còn đọng nơi đầu môi, chót lưỡi mới đạt.
Giờ thì bánh gai đã theo chân người du lịch đi xa tận chót mũi Cà Mau, tít tắp địa đầu Móng Cái, nhiều khi còn vượt biên sang nước bạn, có mặt trên nhiều tờ báo, có trong danh mục ẩm thực xứ Thanh. Về tham quan khu di tích lịch sử Lam Kinh ra về không thể nào không mua dăm chục bánh gai về làm quà. Người dân làng Mía yêu cái nghề làm bánh vinh dự, tự hào với nghề và biết ơn vị tổ nghề đã giúp dân làng xóa đói từ những ngày xa xưa, giờ đang góp phần giúp họ xóa nghèo, giữ lấy hương vị đậm đà bản sắc quê hương, bản sắc dân tộc.
Nhóm thứ ba: Tìm hiểu về tình hình phát triển làng nghề hiện nay
Xã Thọ Diên có bốn làng, nhưng duy nhất làng Mía là làm được món bánh gai thơm ngon đặc biệt, đã được UBND tỉnh Thanh Hóa cấp chứng nhận làng nghề năm 2015. Xã có 370 hộ/1.420 người, trong đó có 79 hộ chuyên sản xuất bánh gai, cả năm làm ra khoảng 20.340 cái bánh, doanh thu gần 12,4 tỷ đồng, thu nhập bình quân đầu người đạt 24 triệu đồng/người/năm. Được sản xuất với số lượng lớn mỗi năm và đã có mặt ở hầu hết các thị trường trong và ngoài tỉnh như Hà Nội, Ninh Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh, TP Hồ Chí Minh.
Trên thị trường có nhiều loại bánh gai của các  làng nghề  nổi tiếng Bà Thi (Nam Định), Ninh Giang (Hải Dương), thế nhưng bánh gai Tứ Trụ vẫn có vị thế riêng của mình. Sản phẩm của làng nghề được đông đảo người tiêu dùng đón nhận vì bánh đạt tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm. Sau khi ra lò, bánh gai Tứ Trụ được thương lái đến lấy và mang đi tiêu thụ ở nhiều địa điểm trong và ngoài tỉnh như các nhà ga tàu ở Thanh Hóa, các đại lí lớn trên các tuyến có xe khách Bắc – Nam chạy qua và đặc biệt là cảng hàng không Thọ Xuân.
Ông Lê Hữu Lâm, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề bánh gai Tứ Trụ, chia sẻ: “Làng nghề làm bánh gai không biết có từ bao giờ, chỉ biết khi tôi sinh ra đã thấy ông cha hàng ngày giã gạo, giã đậu xanh để làm bánh. Và rồi đam mê và gắn bó với nghề bao giờ không ai hay, hiện mỗi nhân công có thu nhập 4- 4,5 triệu đồng/tháng”. Còn theo ông  Lê Hữu Tùng, Chủ tịch UBND xã Thọ Diên, thu nhập của làng nghề chiếm 1/3 tổng thu nhập của toàn xã (50 - 60 tỉ đồng/năm).
Nhóm thứ tư: Tìm hiểu những giải pháp bảo tồn làng nghề.
Trải qua gần 600 năm, bánh gai Tứ Trụ đã thể hiện thế mạnh của mình khi ngày càng có nhiều người tiêu dùng trong nước biết đến. Để phát triển bền vững làng nghề, chính quyền cũng như các cấp, ban ngành cần có chính sách phù hợp, ngăn chặn vấn nạn hàng nhái, hàng giả làm mất uy tín, thương hiệu của làng nghề.
Nguồn nguyên liệu tại chỗ không đảm bảo được nhu cầu. Các nguyên vật liệu chính đều phải thu mua từ nơi khác về như: gạo nếp mua từ Lào, lá gai từ Nam Định, lá chuối từ Nghệ An với giá không ổn định. Từ đó đội chi phí sản xuất lên cao, dẫn lợi nhuận thấp. Theo tính toán của Phòng Công Thương huyện Thọ Xuân, mỗi chiếc bánh gai có chi phí trung bình là gần 3.900 đồng, với giá bán 4.500 đồng hiện tại, thì lợi nhuận mang lại rất thấp, chỉ khoảng 600 đồng/chiếc. Huyện cần có những cơ chế chính sách để tạo điều kiện tốt nhất cho người dân tham gia chuyển đổi cây trồng truyền thống sang trồng cây nguyên liệu.
Thị trường đầu ra. Thị trường đầu ra của bánh gai Tứ Trụ lâu nay chủ yếu “dò dẫm đi” thông qua kênh “quà biếu” mà chưa có một kênh tiêu thụ, phân phối cố định nào. Cần mở rộng thị trường qua nhiều kênh khác nhau: quảng cáo, trưng bày, hội chợ.
Giải pháp thương hiệu. Mặc dù sản phẩm bánh gai Tứ Trụ đã có mặt trên
thị trường từ rất lâu, nhưng đến nay vẫn chưa được bảo hộ thương hiệu để bảo vệ lợi ích chính đáng cho người sản xuất và người tiêu dùng. Vì vậy việc phát triển thương hiệu và xây dựng nhãn hiệu cho sản phẩm đã và đang được chú trọng. Đăng ký thương hiệu cho sản phẩm sẽ góp phần bảo vệ quyền và lợi ích cho các cơ sở sản xuất, người lao động và người tiêu dùng. 
2. 3. 4. 4. Kết quả hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo tại làng nghề bánh gai Tứ Trụ - Thọ xuân”
Trước hết các em đã biết được lịch sử hình thành làng nghề, sự phát triển của làng nghề từ khi hình thành đến nay. Các em biết được các công đoạn làm ra một chiêc bánh gai. Từ đó các em thấy được sự khéo léo của người thợ làm bánh. Các em tự tay làm thử một số công đoạn dưới sự hướng dẫn của những người thợ làng nghề, từ đó các em cảm nhận sâu sắc được sức lao động cần cù, khâm phục khả năng sáng tạo của những người nông dân - nghệ nhân, hiểu rõ hơn giá trị của từng sản phẩm mà trước khi đến làng nghề các em không có cơ hội trải nghiệm thì không thể cảm nhận được. 
Chuyến trải nghiệm đã gợi ý để các em hứng thú tiếp tục tìm hiểu những vấn đề liên quan xung quanh làng nghề. Các em cũng so sánh đời sống của người thợ làm bánh với các ngành nghề khác. 
Sau buổi trải nghiệm các nhóm đều có bài thu hoạch của nhóm để trình bày trước lớp: một đoạn phim nhóm 2 thực hiện về qui trình làm bánh, bài viết cảm nhận về hương vị chiếc bánh gai.(Xem phần phụ lục 5)
Thông qua hoạt động học tập trải nghiệm tại làng nghề bánh gai Tứ Trụ - Thọ xuân học sinh không chỉ biết về sự hình thành phát triển của một làng nghề ở địa phương, nắm được qui trình làm bánh mà còn phát triển năng lực sử dụng công nghệ thông tin, năng lực thu thập và xử lí thông tin. Bồi đắp tình yêu và lòng tự hào về quê hương, hiểu được giá trị của lao động.
2. 3. 4. 5. Đánh giá chung: 
Như vậy, qua cả hai buổi thực nghiệm, tôi đã nhận thấy ngoài những kết quả có thể “đong, đếm” được bằng bài kiểm tra, bài viết, ấn phẩm, video thì cái mà quan trọng đó là tình cảm, thái độ và hành vi ứng xử của các em có những chuyển biến tích cực và rất đáng mừng đó là khả năng sáng tạo ở các em.
Chính các em là người thiết kế, tổ chức hoạt động và thầy cô chỉ là người hỗ trợ. Các em biết chia sẻ, biết hợp tác và mạnh dạn, tự tin hơn. Các em có thái độ tôn trọng hơn với người lao động, nhận ra nhiều điều về giá trị sống sau khi “tiếp xúc” với thực tiễn cuộc sống. 
2. 3. 5. Kết quả đối chứng.
 Cũng với 92 học sinh đã được điều tra, tôi lại tiếp tục phát phiếu điều tra sau khi các em được học tập trải nghiệm sáng tạo qua hai buổi (câu hỏi điều tra
về cơ bản như câu hỏi ban đầu).
Kết quả thu được là đa số học sinh đều có một câu trả lời chung: rất hứng thú với học tập trải nghiệm và rất mong muốn được tiếp tục học tập bộ môn Lịch sử dưới hình thức trải nghiệm. Vì hình thức học tập này làm cho bài học trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn, các em được làm việc, được thiết kế tự tìm ra cách tiếp cận riêng để hoàn thành nhiệm vụ học tập. Ngoài ra những kiến thức thực tế giúp ích rất nhiều cho các em trong việc giải quyết những vấn đề của cuộc sống.
Cụ thể: 
+ Kết quả cho thấy phần lớn học sinh ở hai lớp 10C9 và 12A5 đều yêu thích môn Lịch sử. Số học sinh tỏ ra chưa thực sự yêu thích môn học này chỉ chiếm khoảng 10%). 
+ Đa số học sinh đều đánh giá được tầm quan trọng của môn học. Có tới 92% số học sinh được khảo sát cho rằng Lịch sử là môn học quan trọng, không có ý kiến nào cho rằng đây là môn học không quan trọng. 
+ Về mức độ cần thiết khi tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo trong học tập lịch sử thì kết quả thu được là 95% học sinh đồng ý cần thiết và chỉ có 5% học sinh cho rằng không cần thiết.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
2.4.1. Đối với hoạt động giáo dục: 
Học tập trải nghiệm sáng tạo trong dạy học Lịch sử ở trường Lam Kinh chủ yếu được tổ chức dưới hình thức ngoại khóa hay ngoài giờ lên lớp theo chủ đề mà nhà trường xây dựng từ đầu năm học còn nghèo nàn và đơn điệu. Bởi vậy khi làm quen với cách học này các em đều rất hào hứng, nhiệt tình tham gia và hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Thông qua hoạt động trải nghiệm, học sinh đã nhận thấy những kiến thức
lịch sử không còn nặng nề, hàn lâm mà rất gần gũi, thiết thực với chính các em; nhiều năng khiếu của học sinh đã được bộc lộ, bồi dưỡng cho các em tình yêu quê hương, nơi mình sinh ra và lớn lên.
Phần lớn học sinh đều có mong muốn được học lịch sử dưới hình thức trải nghiệm. 
2.4.2. Đối với chất lượng giảng dạy và giáo dục của bản thân:
Bản thân tôi nhận thấy rằng: cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng
tạo rất đa dạng, phong phú. Giáo viên cần tùy thuộc vào những đặc trưng về văn hóa, khí hậu, đặc điểm vùng miền, điều kiện kinh tế – xã hội của mỗi địa phương mà lựa chọn nội dung và hình thức tổ chức sao cho việc thực hiện được linh hoạt, sáng tạo và sử dụng có hiệu quả thời gian, các yếu tố nhân, vật lực ở điạ phương mình.
Thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo tôi nhận rõ vai trò của mình là người hướng dẫn và tổ chức, từng cá nhân học sinh là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của các em.
Khi thực sự là người định hướng các hoạt động mà thông qua đó hình thành các kỹ năng sống, rèn luyện nhân cách, kỹ năng thì tôi nhận thấy nếu giáo viên không thực sự tâm huyết, không dung hòa được giữa nhu cầu của người học và định hướng của hoạt động trải nghiệm sáng tạo, không đủ bản lĩnh và kiến thức để giải đáp những thắc mắc của học sinh thì không thể có hiệu quả như mong muốn được.
2. 4. 3. Đối với đồng nghiệp và nhà trường
Qua đề tài này, mỗi cán bộ giáo viên trong nhà trường đều nhận thấy ưu điểm rất lớn cũng như những khó khăn của hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo. Đều có nhận thức đúng về bản chất của hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Với nội dung và phương thức tổ chức như trên, mọi người đều hiểu là không cần phải có giáo viên chuyên "dạy" trải nghiệm sáng tạo, bởi chủ thể trải nghiệm là học sinh và không "dạy" được. Giáo viên chỉ đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn học sinh thực hiện, đánh giá kết quả thực hiện của học sinh.
Mỗi giáo viên và tổ, nhóm bộ môn đều có thể và có trách nhiệm tham gia xây dựng và tổ chức thực hiện các chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp với yêu cầu của bộ môn. Trên cơ sở đó nhà trường căn cứ vào yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông xây dựng được các chủ đề hoạt động tích hợp, liên môn để tổ chức cho học sinh thực hiện.
Như vậy có thể hình dung với cơ cấu giáo viên như hiện nay, việc thực hiện các hoạt động trải nghiệm sáng tạo đã có thể được thực hiện tốt. Trong đó giáo viên các bộ môn tham gia xây dựng các chủ đề hoạt động, chịu trách nhiệm đưa ra mục tiêu, nội dung, phương thức và sản phẩm hoạt động; tham gia đánh giá kết quả hoạt động của học sinh.
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết luận.
	Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là một mô hình học tập hiện đại, có ưu thế rất lớn trong việc phát triển năng lực học sinh, giúp các em liên hệ kiến thức đã học vào hoạt động thực tế. Thông qua các hoạt động như đóng vai, dự án, tham quan, tình huống. sẽ phát triển được khả năng sáng tạo, tự lực học tập của học sinh, qua đó tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập lịch sử.
	Đối với hoạt động trải nghiệm sáng tạo khi học tập Lịch sử địa phương Thọ Xuân ở trường THPT Lam Kinh, ngoài những hiệu quả đạt được nói chung thì các em còn được bồi đắp thêm kiến thức về quê hương bằng chính sự khám phá của bản thân. Từ đó, các em yêu mến hơn, tự hào hơn khi được sinh ra trên mảnh đất với bề dày truyền thống lịch sử. 
Kiến nghị. 
Cần tăng cường những tiết dạy thực hành cho học sinh để học sinh có thể tham gia những hoạt động trải nghiệm một cách chủ động, sáng tạo. 
 Hoạt động trải nghiệm sáng tạo của học sinh tốn kém, cần kinh phí nhưng nhà trường không thể đáp ứng tất cả nên rất cần công tác xã hội hóa đặc biệt với
các huyện còn nghèo. 
Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục cần đẩy mạnh trong thời gian tới để cân bằng với hoạt động dạy chữ. Do đó, các nhà trường cần tập huấn, xây dựng mục tiêu, nội dung hoạt động, kế hoạch triển khai, đánh giá kết quả. Với cán bộ quản lý, phải xây dựng kế hoạch nhà trường cụ thể, khi nào tổ chức hoạt động gì, dành cho đối tượng học sinh nào, sẽ diễn ra ở đâu.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa ngày 25 tháng 5 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN do tôi viết, hoàn toàn không sao chép của bất kì ai.
( Kí và ghi rõ họ tên)
 Đoàn Thị Hương
	
	TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Đảng Cộng sản Việt Nam (2013).
2. Kĩ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học. Bộ giáo dục và Đào tạo (2015), tài liệu tập huấn.
3. Quan niệm về Hoạt động trải nghiệm sáng tạo và một số hình thức tổ chức
hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh phổ thông, Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Thị Kim Dung, Hà Nội, tháng 8 năm 2014. 
4. “Luật Giáo dục”, Bộ giáo dục và Đào tạo (2005), NXB Giáo dục, Hà Nội.
5. Nguồn internet.
6. “Thiết kế các bài học lịch sử địa phương ở trường THPT bằng phương pháp DHDA”, báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp trường, ĐHSPHN, Phạm Thị Kim Anh (2012).
DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Đoàn Thị Hương
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên, Trường THPT Lam Kinh – Thọ Xuân.
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại (Phòng, Sở, Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại (A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại

Một vài biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 12A8 trường THPT Lam Kinh.
Cấp tỉnh
C
2011 – 2012

Một vài biện pháp sử dụng di tích lịch sử trên địa bàn huyện Thọ Xuân trong dạy học Lịch sử Việt Nam giai đoạn từ thế kỉ X đến thế kỉ XV, lớp 10.
Cấp tỉnh
C
2012 – 2013

Một số biện pháp giáo dục lòng yêu quê hương thông qua tiết dạy Lịch sử địa phương “Vị thế của thần phi Trịnh Thị Ngọc Lữ trong lịch sử dân tộc” cho học sinh Trường THPT Lam Kinh. 
Cấp tỉnh
C
2015 – 2016

* Liệt kê tên đề tài theo thứ tự năm học, kể từ khi tác giả được tuyển dụng vào Ngành cho đến thời điểm hiện tại.
----------------------------------------------------