SKKN Phát triển năng lực, phẩm chất người học trong hoạt động luyện tập phần Lịch sử thế giới hiện đại 1945 - 2000, Lịch sử lớp 12 thông qua một số kĩ thuật dạy học tích cực

quá trình tìm hiểu kiến thức mới. Lớp 12A1(lớp có chất lượng đầu vào tương đối hơn) đạt hơn 90% khá giỏi, không có HS yếu kém, lớp12A8 là lớp có đầu vào thấp nhưng có tới hơn 60% HS đạt kết quả khá, giỏi, tỉ lệ HS yếu dưới 5%). Ngược lại lớp 12A4 không áp dụng giải pháp thu được kết quả không mấy khả quan.
Đồng thời, khi so sánh số liệu ở bảng 6 với số liệu ở bảng 3 (trang 9) tôi thấy được một kết quả rất khả quan đó là chất lượng của học sinh được tăng lên rất nhiều: Nếu khi chưa áp dụng giải pháp thì tỉ lệ học lực qua bài kiểm tra đánh giá của các lớp 12A1, 12A8 tỉ lệ trung bình, yếu kém rất cao, không có giỏi. Tuy nhiên, sau khi áp dụng giải pháp thì kết quả bài kiểm tra giữa kì đã có sự thay đổi lớn: tỉ lệ khá, giỏi tăng lên và tỉ lệ học sinh yếu, kém đã giảm đi đáng kể.
Đặc biệt, qua các tiết học thực nghiệm, tôi nhận thấy thông qua các kĩ thuật dạy học tích cực đã rèn cho HS nhiều năng lực như: hợp tác trong khi chơi, hợp tác trong giải quyết vấn đề, năng lực sử dụng các phương tiện học tập, biết ứng dụng kiến thức vào thực tiễn các hoạt động ngoài giờ lên lớp, bộc lộ sở trường năng khiếu, không khí lớp học sôi nổi, tạo tâm thế tốt cho giờ học tiếp theo.
Về phía giáo viên: Trong công tác giảng dạy ngoài những kĩ thuật truyền thống, tôi rất thường xuyên kết hợp những kĩ thuật dạy học tích cực lấy học sinh làm trung tâm, áp dụng phương pháp nâng cao tính tự học và tự rèn luyện, tôi nhận thấy học sinh rất yêu thích tiết học môn lịch sử từ đó tạo nên một niềm đam mê, trân trọng bộ môn.
Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Sáng kiến đưa ra những định hướng về đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực nên phù hợp với xu thể đổi mới mà Bộ GD&ĐT hướng đến trong những năm tiếp theo.
Lần đầu tiên được áp dụng có hiệu quả đối với môn Lịch sử tại trường THPT 1-5, áp dụng với nhiều đối tượng học sinh yếu, trung bình, khá, giỏi (ban tự nhiên, ban xã hội) tại trường.
Là cơ sở để có thể áp dụng rộng rãi đối với tất cả các hoạt động trong tiến trình của một kế hoạch dạy học Lịch sử (bao gồm hoạt động: khởi động, hình thành kiến thức mới, luyện tập, mở rộng); đồng thời áp dụng hiệu quả cho công tác ôn thi học sinh giỏi, ôn thi THPT Quốc gia môn Lịch sử.
Sử dụng một số kĩ thuật dạy học mới theo hướng phát huy năng lực, phẩm chất của học sinh như: Dạy học theo sơ đồ tư duy, chơi trò chơi, thiết kế thẻ nhớ,... dạy học theo sự phát huy năng lực học sinh, nâng cao chất lượng bộ môn thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn.
Sáng kiến được giáo viên trong nhóm môn tại trường thử và áp dụng cho khối 12 của trường mình.
Với đề tài này bất kỳ giáo viên nào của bộ môn Lịch sử cũng áp dụng có hiệu quả cao, bên cạnh đó những bộ môn khác cũng có thể áp dụng theo phương pháp này cũng rất hiệu quả.
PHẦN III. KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ
Kết luận
Qua việc nghiên cứu về lý thuyết hoạt động luyện tập và đề xuất một số kĩ thuật tích cực hướng dẫn HS luyện tập trong học tập Lịch sử phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) cho thấy: hoạt động luyện tập là một hoạt động nhằm giúp HS ôn lại, củng cố, hệ thống hóa những kiến thức cơ bản của một bài học lịch sử. Hoạt động luyện tập trong quá trình dạy học được tiến hành một cách hợp lý sẽ có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử ở trường THPT. Thực tế hoạt động luyện tập của học sinh còn rất hạn chế, học sinh chưa có ý thức, chưa có hứng thú và chưa biết cách luyện tập hiệu quả. Giáo viên tuy có nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động luyện tập trong quá trình dạy học nhưng lại chưa quan tâm đúng mức đến việc hướng dẫn học sinh luyện tập, các phương pháp, kĩ thuật tiến hành còn đơn điệu. Do vậy, kết quả học tập môn Lịch sử hiện nay của học sinh còn hạn chế cũng có nguyên nhân bắt nguồn từ việc học sinh chưa được GV hướng dẫn luyện tập sau mỗi bài học một cách phù hợp.
Hiện nay, với việc trang bị cơ sở vật chất đầy đủ từ phía nhà trường đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy học và đem lại hiệu quả cao trong đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực HS.
Với mong muốn nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử ở trường THPT, đề tài đã bước đầu đề xuất một số kĩ thuật dạy học tích cực giúp GV hướng dẫn HS luyện tập kiến thức lịch sử hiệu quả, mặc dù đây không phải là hướng đi mới; nhưng nó là những kinh nghiệm mà tôi có thể áp dụng để dạy được ở trường nơi tôi đang công tác. Các kĩ thuật này góp phần khắc phục tình trạng học sinh sợ học, chán học và nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay.
Khuyến nghị
Đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường THPT là yêu cầu cấp thiết hàng đầu để nâng cao chất lượng giáo dục. Đối với môn Lịch sử, ngoài mục đích cung cấp kiến thức, rèn luyện kĩ năng cho HS còn hướng tới giáo dục đạo đức. Vì vậy, thông qua đề tài này tôi có một số khuyến nghị như sau:
Về phía nhà trường
Tích cực tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt áp dụng các kĩ thuật dạy học mới.
Tổ chức các đợt sinh hoạt chuyên môn liên trường, cụm trường, hội thi giáo viên giỏi cấp trường để giáo viên có cơ hội học tập, tiếp thu các phương pháp dạy học mới từ các đồng nghiệp.
Bổ sung cơ sở vật chất, tạo điều kiện về tư liệu phục vụ cho quá trình giảng dạy của giáo viên được thuận lợi hơn.
Đối với giáo viên
Tích cực đổi mới phương pháp dạy học đặc biệt là áp dụng các kĩ thuật dạy học mới.
Không ngừng nâng cao năng lực số, sử dụng CNTT trong dạy học. Sử dụng triệt để các phương tiện và đồ dùng dạy học (Máy chiếu, phần mềm vi tính,..).
Thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ hiểu biết và tiếp cận tri thức mới để vận dụng trong dạy học đạt kết quả cao.
Do điều kiện thời gian và năng lực bản thân có hạn, chắc chắn đề tài của tôi còn nhiều hạn chế. Với tâm huyết của mình tôi muốn đóng góp một đề tài nhỏ về đổi mới phương pháp dạy học, nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục cho học sinh trong nhà trường. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm này còn mang tính chủ quan, tôi mong nhận được ý kiến góp ý của đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Nghĩa Đàn, tháng 4 năm 2023.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa Lịch sử lớp 12, NXB giáo dục, Hà nội, 2021.
Nguyễn Thị Côi, Các con đường biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở các trường phổ thông, NXB Đại học Giáo dục, Hà Nội, 2006.
Modum THPT 2, Sử dụng phương pháp dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực học sinh tiểu học/THCS/THPT, Bộ giáo dục và đào tạo-Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục, 2013.
Modum THPT 4, Xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh tiểu học/THCS/THPT, Bộ giáo dục và đào tạo-Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục, 2013
Modum THPT 18, Phương pháp dạy học tích cực-Tài liệu bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên, Bộ giáo dục và đào tạo-Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục, 2013.
Nguyễn Hữu Châu, Những vấn đề cơ bản về chương trình và khóa học, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2005 .
Phan Ngọc Liên (chủ biên), Phương pháp dạy học lịch sử, NXB Giáo dục, 2002.
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 2 tháng 5/2020, tr 124-128.
Trịnh Văn Biểu, Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của người học -Tài liệu Bồi dưỡng giáo viên cốt cán THPT, Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, 2005).
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1: PHIẾU KHẢO SÁT SỐ 1
KHẢO SÁT VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP CỦA GIÁO
VIÊN SAU MỖI BÀI HỌC (Môn Lịch sử nói chung và lịch sử lớp 12 nói riêng)
(dành cho giáo viên)
Thầy/ Cô vui lòng ghi thông tin (họ tên, trường) và đánh dấu X vào lựa chọn
T T

Họ và tên GV

Đơn vị Trường
Mức độ tổ chức hoạt động luyện tập trong giờ học
Nguyên nhân
(không thực hiện, ít khi, mức trung bình)

Không thực hiện

Ít khi

Mức trung bình

Thường xuyên

Không có thời gian để tổ chức

Nó không cần thiết
Việc chuẩn bị vất vả, nhiều
thời gian
1
Nguyễn Văn A
THPT...
.







2
.....
.....







PHỤ LỤC 2: PHIẾU KHẢO SÁT SỐ 2
KHẢO SÁT VỀ MỨC ĐỘ HỨNG THÚ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH VỚI HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP TRONG GIỜ HỌC LỊCH SỬ
Em hãy vui lòng thực hiện khảo sát một cách trung thực về mức độ hứng thú của bản thân với hoạt động luyện tập trong giờ học Lịch sử
STT

Họ và tên HS
Mức độ hứng thú với hoạt động luyện tập trong giờ học Lịch sử
Nguyên nhân
(nếu không hứng thú, không quan tâm)

Hứng thú

Rất hứng thú
Không hứng thú

Không quan tâm

Do sắp hết giờ học
Do phương pháp
giảng dạy của
GV

Môn lịch sử không quan
trọng

Phải chuẩn bị đồ dùng rườm rà, tốn kém
1
Nguyễn Văn A








2
....









LỚP TRƯỞNG
(Kí, ghi rõ họ tên)
PHỤ LỤC 3: PHIẾU KHẢO SÁT SỐ 3
SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ RA NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC, PHẨM CHẤT NGƯỜI HỌC TRONG HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI 1945- 2000, TẠI TRƯỜNG THPT 1-5
( dành cho giáo viên)
HỌ VÀ TÊN GIÁO VIÊN: ......................................................................................
MÔN: ...........................TRƯỜNG:.....................................................
Nội dung khảo sát.
Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất
Câu 1: Thầy cô hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật sơ đồ học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 2: Thầy cô hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật thiết kế thẻ nhớ trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 3: Thầy cô hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật trò chơi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 4: Thầy cô hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật phiếu học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 5: Thầy cô hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật trả lời câu hỏi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Tính khả thi của các giải pháp đề xuất
Câu 1: Thầy cô hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật sơ đồ học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi
Ít khả thi
Khả thi
Rất khả thi
Câu 2: Thầy cô hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật thiết kế thẻ nhớ trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
Câu 3: Thầy cô hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật trò chơi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
Câu 4: Thầy cô hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật phiếu học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
Câu 5: Thầy cô hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật trả lời câu hỏi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
.........................Hết...........................
Chân thành cảm ơn quý thầy cô đã tham gia cuộc khảo sát
PHỤ LỤC 4: PHIẾU KHẢO SÁT SỐ 4
SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ RA NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC, PHẨM CHẤT NGƯỜI HỌC TRONG HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI 1945- 2000, TẠI TRƯỜNG THPT 1-5
( dành cho học sinh)
HỌ VÀ TÊN HỌC SINH: .......................................................................................
LỚP: .......................TRƯỜNG:.........................................................
Nội dung khảo sát.
Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất
Câu 1: Em hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật sơ đồ học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 2: Em hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật thiết kế thẻ nhớ trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 3: Em hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật trò chơi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 4: Em hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật phiếu học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Câu 5: Em hãy đánh giá tính cấp thiết của việc sử dụng kĩ thuật trả lời câu hỏi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không cấp thiết	Ít cấp thiết	Cấp thiết	Rất cấp thiết
Tính khả thi của các giải pháp đề xuất
Câu 1: Em hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật sơ đồ học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi
Ít khả thi
Khả thi
Rất khả thi
Câu 2: Em hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật thiết kế thẻ nhớ trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
Câu 3: Em hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật trò chơi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
Câu 4: Em hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật phiếu học tập trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
Câu 5: Em hãy đánh giá tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật trả lời câu hỏi trong hoạt động luyện tập phần lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người học.
Không khả thi	Ít khả thi	Khả thi	Rất khả thi
.........................Hết...........................
Chân thành cảm ơn các em đã tham gia cuộc khảo sát
PHỤ LỤC 5: MỘT SỐ HÌNH ẢNH THỰC NGHIỆM
Kĩ thuật trò chơi “Ô chữ”
Kĩ thuật trò chơi “con số may mắn”
Kĩ thuật trò chơi “ thẻ Bingo”
Kĩ thuật “trả lời nhanh”