SKKN Sử dụng Infographic để nâng cao hiệu quả dạy - Học lịch sử cho học sinh lớp 10 ở trường trung học phổ thông Chuyên Bắc Giang

 văn hóa Trung Quốc.
3.3. Sử dụng infographic để củng cố kiến thức đã học cho HS
Hoạt động củng cố thường xuyên cần được tiến hành cuối mỗi bài học, yêu cầu HS phải vận dụng những kiến thức vừa tiếp thu được để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể. Qua đó, giúp GV đánh giá khả năng, mức độ nhận thức của HS và điều chỉnh cách dạy của mình cho phù hợp. 
Ví dụ, GV yêu cầu HS thiết kế infographic về ác triều đại ở Trung Quốc (SGK lớp 10) để phát huy việc tư duy.
Mặc dù chỉ dừng lại ở mức độ liệt kê các triều đại với những thông tin cơ bản, nhưng việc HS tự thiết kế infographic sẽ giúp sắp xếp các sự kiện theo trình tự thời gian, ghi nhớ về người lãnh đạo cuộc chiến qua các hình ảnh chọn lọc; đồng thời, có cái nhìn bao quát khi nhận định được những nét chung về các triều đại (đều dựa trên tư tưởng Nho giáo, theo chế độ quân chủ chuyên chế...). Các thông tin sẽ được cô đọng lại trong trang infographic, giúp học sinh tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả học tập cho các em.
3.4. Sử dụng infographic để kiểm tra hoạt động nhận thức của HS
Kiểm tra đánh giá là khâu cuối cùng nhưng cũng là khâu quan trọng nhất, bởi lẽ nó giúp cả GV và HS kiểm chứng mức độ đạt được mục tiêu bài học. Đồng thời, cung cấp thông tin hữu ích để điều chỉnh quá trình dạy và học. Sử dụng infoographic trong kiểm tra là biện pháp hữu hiệu đem lại hiệu quả về nhận thức và giảm bớt sự căng thẳng, nặng nề của HS khi đối diện với việc kiểm tra. 
Ngoài ra, GV có thể sử dụng infographic để hướng dân HS tự học (trên lớp và ở nhà) như yêu cầu HS sưu tầm các infographic trên sách báo, tạp chí, trên Internet phục vụ nội dung bài học hoặc thiết kế sản phẩm học tập (tự thiết kế infographic, làm phim từ infographic về nhân vật, sự kiện, hiện tượng lịch sử). Việc thực hành có thể tiến hành trên lớp trong giờ học bài mới, tự học ở nhà, trong giờ ngoại khóa, Trong đó, GV cần đa dạng nhiệm vụ, sản phẩm thực hành để HS có thể lựa chọn theo sở thích và có động lực để hoàn thành nhiệm vụ học tập tùy theo khả năng và sở trường của HS. 
KẾT LUẬN
Sử dụng infographic là một trong những biện pháp quan trọng góp phần đổi mới và nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Infographic có thể được sử dụng để kết hợp với các phương pháp, kĩ thuật dạy học như một đồ dùng trực quan, cũng có thể là một cách thức dạy học mới – phù hợp với việc gắn học tập vào thực tiễn, nâng cao năng lực thực hành cho HS. Infographic có thể được sử dụng linh hoạt ở tất cả các khâu của quá trình dạy học và góp phần phát triển các năng lực chung, năng lực đặc thù cho học sinh. Tuy nhiên, để thiết kế và sử dụng hiệu quả infographic trong dạy học lịch sử đạt hiệu quả tốt, đòi hỏi sự nỗ lực, sáng tạo của cả GV và HS trong quá trình dạy học, cũng như những điều kiện cơ sở vật chất cần thiết. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
 [1] Nhật Anh (2014), Infographic –bức tranh thay ngàn lời nói, Tạp chí STINFO, Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản. 
[2] Nguyễn Mạnh Hưởng (2018), Infographic ôn luyện, kiểm tra – đánh giá và thi THPT Quốc gia môn Lịch sử, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
[3] Nguyễn Mạnh Hưởng (2019), Infographic - Bí quyết tăng nhanh điểm kiểm tra môn Lịch sử 8, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
[4] Nguyễn Mạnh Hưởng (2019), Infographic - Bí quyết tăng nhanh điểm kiểm tra môn Lịch sử 9, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
[5] Nguyễn Mạnh Hưởng (2020), Infographic Đột phá 8+ môn Lịch sử, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
[6] Kim Eun Sook (Giám sát) – Tranh: Yoo Kyung Hwa (2017), Lược sử thế giới bằng tranh. Sơ đồ tóm tắt lịch sử thế giới (3500 TCN – nay), Người dịch: Hải Hà, Nhà xuất bản Dân trí, Hà Nội.
[7] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông Tổng thể (2018), Hà Nội.
[8] Nguyễn Thị Côi (2011), Những con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.
[9] Huỳnh Phẩm Dũng Phát, Trần Hoa Lan, Nguyễn Thanh Thùy (2016), Sử dụng Piktochart thiết kế infographic phục vụ giảng dạy địa lí, Tạp chí Khoa học ĐHSP Tp Hồ Chí Minh, số 7.
[10] Nguyễn Quốc Vương (2016), Giáo dục Việt Nam học gì từ Nhật Bản, NXB phụ nữ.
Giáo án thực nghiệm	
	Chủ đề III: TRUNG QUỐC THỜI PHONG KIẾN
Tiết 9, Bài 5: TRUNG QUỐC THỜI PHONG KIẾN
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Năng lực
1.1. Năng lực lịch sử
- Nhận diện, quan sát, khai thác và sử dụng tranh ảnh bản đồ, khai thác tư liệu... để biết được sự ra đời của hai triều đại phong kiến Minh – Thanh. 
- Hiểu rõ sự xuất hiện của mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa thời Minh và chính sách cai trị thời Thanh - triều đại phong kiến cuối cùng của lịch sử Trung Quốc.
- Nhận xét, đánh giá chính sách đối ngoại của triều đại Minh, Thanh để rút ra nhận xét về tính chất phi nghĩa của các cuộc xâm lược của các triều đại phong kiến Trung Quốc.
- Biết sử dụng infographic, sơ đồ hóa, vẽ sơ đồ tư duy, kĩ năng vẽ poster, sử dụng phần mềm dạy học lịch sử, phần mềm thiết kế đồ họa như: phần mềm Powerpoint, phần mềm Canva tạo các infographic lịch sử...để trình bày những tựu văn hóa tiêu biểu, phát triển rực rỡ của nhân dân Trung Quốc thời phong kiến.
- Liên hệ kiến thức lịch sử thế giới với lịch sử dân tộc để chỉ ra được những ảnh hưởng của văn hóa phong kiến Trung Quốc tới Việt Nam.
1.2. Năng lực chung:
- Năng lực ngôn ngữ, năng lực diễn đạt, năng lực sưu tầm - phân loại, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.
- Năng lực hợp tác thông qua hoạt động nhóm, học tập dự án
- Giải quyết nhiệm vụ học tập một cách sáng tạo
2. Phẩm chất: 
-Trách nhiệm, chăm chỉ: thực hiện nghiêm túc nhiệm vụ được phân công trong nhóm
- Trung thực: thông tin trình bày chính xác nguồn tin cậy
- Nhân ái: 
+ Có tinh thần học hỏi, chia sẻ với bạn bè những khó khăn khi thực hiện nhiệm vụ
+ Ngưỡng mộ những thành tựu của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến
- Tự học, tự chủ, tôn trọng sự khác biệt về quan điểm trong quá trình thảo luận nhóm, trình bày quan điểm cá nhân.
- Biết quý trọng các di sản văn hoá, hiểu được các ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc đối với Việt Nam.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
- Máy tính kết nối máy chiếu
- Giáo án Word, giáo án PP
- Các phiếu học tập, phiếu đánh giá...
- Sách giáo khoa, kế hoạch dạy- học, sách giáo viên, tư liệu tham khảo, giáo trình LSTG - Tập I, các tài liệu liên quan khác...
- Sưu tầm tư liệu, tranh ảnh, video 
+ Bản đồ Trung Quốc qua các thời kỳ.
+ Mẩu truyện ngắn về triều đại phong kiến và 1 số ông vua tiêu biểu Trung Quốc thời Minh, Thanh như: Chu Nguyên Chương, Khang Hi đại đế.
+ Sự xuất hiện mầm mống của quan hệ sản xuất TBCN dưới thời Minh.
+ Các nước tư bản phương Tây bắt đầu xâm lược Trung Quốc.
+ Khổng Tử - Ông tổ của đạo Nho, Vạn lý Trường thành – bức tường vạn dặm, Cố cung Bắc Kinh, đồ gốm sứ của Trung Quốc thời phong kiến. Các bài thơ Đường hay, các tiểu thuyết thời Minh- Thanh.
+ Tứ đại phát minh của Trung Quốc.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC 
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (5 phút): Tham gia trò chơi “Đuổi hình bắt chữ”
1. Mục tiêu.
- Nhằm tạo hứng thú cho học sinh bằng việc tạo ra mâu thuẫn nhận thức giữa những kiến thức đã biết và chưa biết có liên quan đến bài học, từ đó yêu cầu học sinh phải xác định được nhiệm vụ học tập của bài học phải giải quyết, thông qua đó giáo viên dẫn dắt học sinh vào bài mới lần lượt giải quyết được nhiệm vụ của bài học ở các hoạt động sau. 
2. Tổ chức thực hiện
- Giao nhiệm vụ: 
Giáo viên chia lớp làm 4 nhóm tham gia trò chơi KHỞI ĐỘNG có tên là đuổi hình bắt chữ và trả lời câu hỏi “Sâu chuỗi các chữ đó phản ánh nội dung lịch sử gì?”
- Thực hiện nhiệm vụ: nhóm HS quan sát hình ảnh, thảo luận và trả lời.
- Báo cáo, thảo luận: 
+ Nhóm HS giành quyền phất cờ nhanh nhất, trả lời chính xác nhất được cộng 2 điểm.
+ Nếu trả lời sai sẽ bị mất lượt của từ khóa đó, các nhóm khác được quyền phất cờ để trả lời.
+ Gợi ý sản phẩm
Từ khóa số 1: Đất nước Trung Quốc
Từ khóa số 2: Vạn lý trường thành
Từ khóa số 3: Con đường tơ lụa
Từ khóa số 4: Hoàng đế
Từ khóa số 5: Văn hóa phong kiến
- Nhận xét, kết luận: GV nhận xét câu trả lời của HS. HS có thể trả lời theo những hiểu biết riêng, trên cơ sở đó GV dẫn dắt vào bài mới về lịch sử Trung Quốc phong kiến thời Minh, Thanh và văn hóa phong kiến Trung Quốc.
	B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
I. Hoạt động 1: Tìm hiểu về triều đại phong kiến Minh, Thanh
1. Mục tiêu
- Biết được sự thành lập của hai triều đại phong kiến Minh – Thanh. 
- Hiểu rõ sự xuất hiện của mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa thời Minh 
- Trình bày được chính sách đối nội và đối ngoại thời Minh, Thanh – triều đại phong kiến cuối cùng của lịch sử Trung Quốc.
2. Tổ chức thực hiện
- Giao nhiệm vụ: 
+ GV yêu cầu HS quan sát Infographic về trục thời gian các triều đại phong kiến Trung Quốc và đặt câu hỏi: Em có biết triều đại phong kiến tiếp theo của Trung Quốc là triều đại nào không?
+ GV yêu cầu HS làm việc nhóm cặp đôi (trong 4 nhóm) đọc thông tin trong mục 3 SGK trang 31, hoàn thành phiếu học tập dạng Infographic về triều đại phong kiến Minh, Thanh theo mẫu sau:
- Thực hiện nhiệm vụ: 
+ HS làm việc nhóm, hết thời gian 2 phút, GV gọi nhóm hoàn thành phiếu nhanh nhất báo cáo nội dung. 
- Báo cáo, thảo luận: 
+ Nhóm nhanh nhất lên báo cáo sản phẩm infographic.
+ Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung.
+ GV nhận xét, đánh giá, đưa thông tin phản hồi, mở rộng 
- Nhận xét, kết luận:
+ GV nhận xét phiếu học tập của nhóm, căn cứ vào nhận xét của các nhóm, sau đó chốt nội dung, chiếu thông tin phản hồi
+ Kết luận:
Sự xuất hiện những mầm mống TBCN vào giữa thời Minh, so với phương Tây là diễn ra đồng thời. Nhưng nền sản xuất mới TBCN nảy sinh và phát triển chậm chạp, không chiếm được địa vị chủ yếu. Trước sau nền kinh tế tiểu nông vẫn chiếm ưu thế. Nguyên nhân cơ bản của nó là quan hệ phong kiến vẫn được duy trì chặt chẽ trong những vùng nông thông bao la và chế độ cai trị độc đoán của chính quyền phong kiến chuyên chế.
Cũng như các triều đại phong kiến khác, cuối triều Minh, ruộng đất ngày càng tập trung vào tay giai cấp quý tộc, địa chủ còn nông dân ngày càng cực khổ. Ruộng ít, sư cao, thuế nặng cộng với phải đi lính phục vụ cho các cuộc chiến tranh xâm lược, mở rộng lãnh thổ của các triều vua, vì vậy mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ ngày càng gay gắt và cuộc khởi nghĩa nông dân của Lý Tự Thành làm cho nhà Minh sụp đổ.
Do nhà Thanh là vương triều ngoại tộc. Sau khi chinh phục được Trung Quốc, để duy trì nền thống trị của mình, nhà Thanh ra sức củng cố bộ máy nhà nước chuyên chế trung ương tập quyền và thi hành chính sách áp bức dân tộc.
II. Hoạt động 2. Đóng vai nhà nghiên cứu và tuyên truyền về văn hóa Trung Quốc thời phong kiến.
1. Mục tiêu: 
- Trình bày được những thành tựu về văn hóa Trung Quốc thời phong kiến.
- Chỉ rõ sự ảnh hưởng văn hóa Trung Quốc phong kiến tới Việt Nam
2. Tổ chức thực hiện
- Giao nhiệm vụ: 
+ GV tổ chức chia lớp thành 4 nhóm, dạy học theo dự án, sử dụng kỹ thuật phòng tranh tương ứng 4 trạm: 
Hãy đóng vai là nhà nghiên cứu và tuyên truyền về văn hóa Trung quốc phong kiến để thực hiện nhiệm vụ sau: Làm rõ và hoàn thành phiếu Infographic tóm tắt nội dung về thành tựu văn hóa nổi bật của Trung Quốc thời phong kiến trên các mặt (tư tưởng - tôn giáo; văn học - sử học; khoa học - kỹ thuật; kiến trúc - điêu khắc) 
+ GV yêu cầu các nhóm thiết kế 1 infographic về những thành tựu văn hóa Trung Quốc thời phong kiến (đã giao bài tập về nhà từ tiết trước)
+ Nhiệm vụ cụ thể: Mỗi đội cử 2 người ở lại trạm để giới thiệu, giải thích về sản phẩm, các thành viên khác đi tham quan các trạm. Sau 2 phút đi tham quan, học hỏi, ghi chép, GV cho thêm 1 phút để các đội hội ý, báo cáo 2 câu hỏi: Báo cáo kết quả mình học được cái gì và những gì mình học được mới, khác so với nội dung nhóm mình chuẩn bị. Thời gian báo cáo là 1 phút/1 đội
+ GV đưa ra các tiêu chí nhận xét, chấm điểm sản phẩm infographic và nội dung báo cáo (Bảng kiểm)
Thực hiện nhiệm vụ: HS thực hiện thảo luận nhóm theo kỹ thuật phòng tranh để giải quyết nhiệm vụ học tập được giao, GV theo dõi, giải đáp thắc mắc và hướng dẫn các nhóm thực hiện nhiệm vụ.
- Báo cáo, thảo luận:
+ Đại diện HS các nhóm lần lượt đóng vai, trình bày báo cáo của nhóm mình.
+ HS nhóm khác nhận xét về nội dung, phong cách báo cáo, sản phẩm infographic theo bảng kiểm mà GV cung cấp.
- Nhận xét, kết luận: 
+ GV nhận xét sản phẩm báo cáo của các nhóm, căn cứ vào bảng kiểm của các nhóm, sau đó chốt nội dung và mở rộng.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
1. Mục tiêu: 
Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà HS đã được lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức về lịch sử Trung Quốc thời phong kiến Minh, Thanh và những thành tựu về văn hóa Trung Quốc.
2. Tổ chức thực hiện 
- Giáo viên tổ chức lớp làm 4 đội: tham gia trò chơi “TRUYỀN TIN” 
- Thực hiện nhiệm vụ:
+ 4 đội tham gia trò chơi dưới sự hướng dẫn, giám sát của GV, tổ trọng tài.
+ Đội trọng tài theo dõi, quan sát, chấm điểm các đội
- Giáo viên tổ chức, nhận xét, công bố đáp án. 
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG.
1. Mục tiêu: Nhằm vận dụng kiến thức mới mà học sinh đã được lĩnh hội để giải quyết những vấn đề mới trong học tập và thực tiễn ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến đến văn hóa Việt Nam. 
2. Tổ chức thực hiện
- Giao nhiệm vụ: 
+ Giáo viên yêu cầu HS thảo luận nhóm và hoàn thành Infographic theo mẫu: Văn hóa Trung Quốc thời phong kiến có ảnh hưởng như thế nào đến văn hóa Việt Nam
+ GV yêu cầu HS làm việc cá nhân: Nếu là một công dân của Trung Quốc, em hãy viết một bức thư bày tỏ suy nghĩ của mình về việc bảo vệ, phát huy giá trị thành tựu văn hóa phong kiến Trung Quốc trong bối cảnh hiện nay? (Giao bài tập về nhà)
 - Thực hiện nhiệm vụ:
+ HS làm việc nhóm về ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến văn hóa Việt Nam:tư tưởng, văn tự, kiến trúc.	
Báo cáo, gợi ý sản phẩm
+ GV gọi 1-2 nhóm đọc phiếu Info 
+ Các nhóm khác bổ sung, 
+GV nhận xét, định hướng, chốt lại những nội dung chính 
PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM INFOGRAPHIC
Nhóm được chấm:....................................

Nội dung chấm
Tiêu chí
Biểu Điểm (20đ)
Điểm
A. Cách thức trình bày
(40%)
- Trình bày lưu loát, không đọc, không phụ thuộc vào tài liệu
2.0

- Tự tin, có sử dụng cử chỉ, có kết nối, giao tiếp với người nghe
0.5

- Tốc độ nói vừa phải, diễn đạt dễ hiểu, có điểm nhấn, thu hút
0.5

- Thiết kế Infographic đẹp, cấu trúc hợp lý, bố cục rõ ràng
2.0

- Ý tưởng sáng tạo, khoa học
3.0

Trung bình điểm tác phong = Tổng điểm/20
8.0


B. Nội dung
(60%)
- Đảm bảo đầy đủ kiến thức cơ bản về nhiệm vụ được giao
5.0

- Thông tin chính xác, khoa học, đúng nội dung
5.0

- Mở rộng kiến thức, dẫn chứng, ví dụ thực tế
1.0

- Cập nhật các vấn đề mới liên quan đến nhiệm vụ được giao
1.0

Trung bình điểm nội dung = Tổng điểm/20
12.0

Tổng điểm



Nhóm chấm
PHIẾU ĐIỂM
Nội dung/Nhóm
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
Phần khởi động
(15 điểm)




Phiếu học tập 
(10 điểm)




Sản phẩm Infographic
(20 điểm)




Trò chơi “truyền tin”
(15 điểm)




Hoạt động vận dụng (10 điểm)




Tổng điểm
(70 điểm)




Xếp thứ





MỘT SỐ HÌNH ẢNH MINH HỌA