SKKN Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh trong dạy Bài 5 – Lịch sử 10 “Trung Quốc thời phong kiến”

xuất tư bản chủ nghĩa không thề phát triển ở Trung Quốc trong thời phong kiến
- Quan hệ sản xuất phong kiến được duy trì chặt chẽ trong những vùng nông thôn
- Chế độ cai trị độc đoán của chính quyền phong kiến chuyên chế không tạo điều kiện cho sự phát triển của kinh tế tư bản chủ nghĩa.
- Những mầm mống quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa được hình thành một cách yếu ớt.
- Tư tưởng Nho giáo ảnh hưởng sâu sắc trong nhân dân, quan niệm về vị trí của các tầng lớp, ngành nghề trong xã hội theo trật tự “sĩ, nông, công, thương” không coi trọng sự phát triển thủ công nghiệp, thương nghiệp
4. a. Chính sách thống trị của nhà Thanh
- Đối nội: 
+ Thi hành chính sách áp bức dân tộc, giai cấp thống trị nhà Thanh buộc người Trung Quốc phải theo phong tục của người Mãn từ y phục đến đầu tóc
+ Dùng các biện pháp vỗ về, mua chuộc giai cấp địa chủ người Hán, giảm nhẹ tô thuế cho nông dân, khuyến khích khẩn hoang
- Đối ngoại: thực hiện chính sách “bế quan tỏa cảng”.
b. Ảnh hưởng của chính sách này đến sự phát triển của lịch sử Trung Quốc
- Mâu thuẫn dân tộc gay gắt, các cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra ở khắp nơi làm cho chính quyền nhà Thanh suy yếu dần.
- Xung đột với các nước tư bản phương Tây, sự suy sụp của chế độ phong kiến Trung Quốc, bị các nước đế quốc xâm lược, xâu xé.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG
1. Mục tiêu: nhằm vận dụng kiến thức của bài mà HS đã lĩnh hội được để giải quyết những vấn đề mới trong học tập và thực tiễn.
2. Phương thức
	GV giao nhiệm vụ cho HS:
1. Trình bày sự ra đời, quan điểm chính của Nho giáo và ảnh hưởng của Nho giáo trong đời sống xã hội Trung Quốc? Sự du nhập và phát triển tư tưởng Nho giáo ở Việt Nam
2. Hãy cho biết những yếu tố của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến ảnh hưởng đến văn hóa nước ta trong lịch sử. Dân tộc ta đã tiếp thu có chọn lọc các yếu tố văn hóa trên như thế nào?
3. Lập bảng thống kê về các triều đại phong kiến Trung Quốc xâm lược nhân dân ta, các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến của nhân dân ta chống lại phong kiến phương Bắc ( Theo mẫu). Rút ra nhận xét. 
Triều đại Trung Quốc
Thời gian
Người lãnh đạo
Kết quả




4. Vẽ sơ đồ tư duy về các nội dung cơ bản đã học trong bài “Trung Quốc thời phong kiến”
5. Sưu tầm thước phim, tranh ảnh, tư liệu về các thành tựu văn hóa Trung Quốc thời phong kiến
- Hãy tìm hiểu thêm về 4 phát minh lớn của Trung Quốc thời phong kiến.
3. Gợi ý sản phẩm.
1. a. Trình bày sự ra đời, quan điểm chính của Nho giáo và ảnh hưởng của Nho giáo trong đời sống xã hội Trung Quốc
* Sự ra đời: Trong quá trình phát triển cả lịch sử tư tưởng Trung Hoa, tư tưởng Nho giáo xuất hiện tương đối sớm. Người đầu tiên khởi xướng Nho học là Khổng Tử.
* Quan điểm chính: 
- Tam cương: Các quan niệm về quan hệ phục tùng giữa vua – tôi, chồng – vợ, cha – con là kỉ cương của xã hội, đạo đức phong kiến.
- Ngũ thường: Nhân, nghĩa, lễ, trí, tín.
- Nho giáo một mặt đề xướng, con người phải tu thân, rèn luyện đạo đức phẩm chất, mặt khác, giáo dục con người phải thực hiện đúng bổn phận với quốc gia là trung quân. Đồng thời, Nho giáo cũng buộc con người phải giữ chữ hiếu với người cha là người có vai trò quyết định nhất trong gia đình
* Ảnh hưởng của Nho giáo trong đời sống xã hội Trung Quốc
- Nho giáo, mặc dù có ít nhiều thay đổi qua các thời đại, vẫn là công cụ tinh thần để bảo vệ chế độ phong kiến
- Sau này, học thuyết Nho giáo trở nên bảo thủ, ràng buộc tư tưởng tình cảm con người vào những khuôn khổ lỗi thời và kìm hãm sự phát triển của xã hội.
b. Sự du nhập và phát triển tư tưởng Nho giáo ở Việt Nam
- Sự du nhập: 
+ Từ thời Bắc thuộc, hệ tư tưởng Nho giáo và các tôn giáo lớn như Phật giáo, Đạo giáo đã được truyền vào nước ta, từng bước hòa nhập vào cuộc sống của người dân.
- Sự phát triển:
+ Ở các thế kỷ X – XIV, Nho giáo dần trở thành hệ tư tưởng chính của giai cấp phong kiến thống trị, được đặt thành những nguyên tắc cơ bản trong quan hệ vua – tôi, cha – con, chồng – vợ và là tư tưởng chi phối nội dung giáo dục, thi cử, trong nhân dân ảnh hưởng Nho giáo còn ít. 
+ Thời Lê sơ, Nho giáo chính thức nâng lên vị trí độc tôn và vị trí được duy trì cho đến cuối thế kỷ XIX.
2. Trung Quốc là nước có nền văn hóa lâu đời, phát triển rực rỡ trên tất cả các lĩnh vực và có ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa các nước trong khu vực. Nước ta nằm gần Trung Quốc, đồng thời chịu ách thống trị của phong kiến Trung Quốc suốt 1000 năm nên văn hóa Trung Quốc ảnh hưởng rất lớn đến văn hóa nước ta.
- Về tư tưởng, tôn giáo: ảnh hưởng của Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo...
- Về chữ viết
- Văn học: Các thể loại của văn học Trung Quốc đều ảnh hưởng đến văn học nước ta: Phú, thơ Đường, tiểu thuyết
- Khoa học: Lịch thiên văn, sử học, y học
- Kĩ thuật: 4 phát minh
- Nghệ thuật: kiến trúc, điêu khắc
- Trên cơ sở tiếp thu thành tựu văn hóa Trung Quốc, dân tộc ta đã biết chọn lọc, Việt Hóa những yếu tố văn hóa đó để làm phong phú thêm nền văn hóa của mình. Cụ thể: chữ viết, phong tục tập quán, y học, lịch pháp 
3. a. Lập bảng thống kê về các triều đại phong kiến Trung Quốc xâm lược nhân dân ta, các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến của nhân dân ta chống lại phong kiến phương Bắc
Triều đại Trung Quốc
Thời gian
Người lãnh đạo
Kết quả
Nhà Tần
Thế kỷ III TCN
Thục Phán
Thắng lợi
Nhà Triệu
Thế kỷ II TCN
An Dương Vương
Thất bại
Nhà Hán
Năm 40-42
Năm 43
Hai Bà Trưng
- Thắng lợi
- Thất bại
Nhà Hán
Năm 178 -181
Nhân dân 3 quận Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam
Thất bại
Nhà Ngô
Năm 248
Bà Triệu
Thất bại
Nhà Lương
- Năm 542 – 544
- Năm 545 – 550
- Lý Bí
- Triệu Quang Phục
- Thắng lợi
- Thắng lợi
Nhà Tùy
- Năm 603
- Lý Phật Tử
- Thất bại
Nhà Đường
- Năm 713 - 722
- Năm 687
- Năm 776 -791
- Năm 819 – 820
- Năm 905
- Mai Thúc Loan
- Đinh Kiến, Lý Tự Tiên
- Phùng Hưng
- Dương Thanh
- Khúc Thừa Dụ
- Thắng lợi
- Thất bại
- Thắng lợi
- Thất bại
- Thắng lợi
Nhà Nam Hán
Năm 938
Ngô Quyền
Thắng lợi
Nhà Tống
- Năm 981
- Năm 1075 - 1077
- Lê Hoàn
- Lí Thường Kiệt
- Thắng lợi
- Thắng lợi
Nhà Nguyên
- 3 lần chống quân xâm lược: Năm 1258, 1285 và 1287 - 1288
- Các vua Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông.
- Các tướng lĩnh: Trần Thủ Độ, Trần Hưng Đạo

- Thắng lợi
Nhà Minh
- Năm 1406 – 1407
- Năm 1418 - 1427
- Hồ Quý Ly
- Lê Lợi, Nguyễn Trãi
- Thất bại
- Thắng lợi
Nhà Thanh
- Năm 1789
- Nguyễn Huệ - Quang Trung
- Thắng lợi
b. Nhận xét
- Các triều đại phong kiến phương Bắc luôn thực hiện chính sách bành trướng, mở rộng lãnh thổ, liên tục tiến hành các cuộc chiến tranh xâm lược để biến nước ta trở thành một bộ phận lãnh thổ Trung Quốc.
- Với lòng yêu nước, ý thức độc lập, tự chủ trong thời Bắc thuộc nhân dân ta liên tiếp nổi dậy đấu tranh, nhiều cuộc khởi nghĩa giành được thắng lợi, xây dựng chính quyền tự chủ trong một thời gian, có tác dụng cổ vũ cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta về sau để giành độc lập dân tộc.
- Trong thời kỳ phong kiến độc lập nhân dân ta đã cố gắng xây dựng kinh tế phát triển, củng cố quốc phòng, không ngừng phát triển đã tạo nên sức mạnh, cùng với tinh thần đoàn kết, ý thức bảo vệ độc lập của triều đình và nhân dân đã đánh bại sự xâm lược của các triều đại phong kiến phương Bắc bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
4. Nhằm giúp cho học sinh nhớ kĩ hơn nội dung bài học một cách khoa học, có mong muốn, nhu cầu tìm hiểu thêm các nội dung, nhân vật lịch sử có liên quan đến bài học. GV hướng dẫn các em vẽ bản đồ tư duy, sưu tầm thước phim, hình ảnh, tư liệu về Trung Quốc thời phong kiến
+ GV lựa chọn một trong số các nội dung của học sinh để làm phong phú tư liệu cho bài học.
+ HS có thể viết báo cáo (đoạn văn, trình chiếu hoặc bộ sưu tập ảnh).
+ HS chia sẻ với bạn bè bằng việc trao đổi sản phẩm cho bạn, trưng bày, triển lảm sản phẩm, gửi thư điện tử
+ GV đánh giá sản phẩm của HS: nhận xét, tuyên dương, khen ngợi
- Về khả năng áp dụng của sáng kiến: Sáng kiến có khả năng áp dụng rộng rãi khi dạy Bài 5 – Lịch sử 10: “Trung Quốc thời phong kiến”
8. Những thông tin cần được bảo mật (Không):
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
- GV: chuẩn bị giáo án, chuẩn bị các điều kiện cần thiết (máy tính, máy chiếu,...), đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn tốt để HS có thể lĩnh hội kiến thức.
- HS: Tích cực, chủ động, sáng tạo trong các hoạt động chuẩn bị bài tập nhóm ở nhà, các hoạt động trên lớp học (Nhóm chuyên gia, Nhóm mảnh ghép).
10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu.
10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả:
* Đánh giá định lượng : Sử dụng bài kiểm tra trắc nghiệm ngắn.
- Đối với lớp 10a7, 10a8, 10a10 không sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực
Lớp
Tổng số học sinh
Giỏi 
(>=8 điểm)
Khá
 (6.5-8 điểm)
Trung bình
(5-6.5 điểm)
Yếu
(< 5 điểm)
SL
TL
(%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
10a7
41
8
19,5%
18
43,9%
15
36,6%
0
0%
10a8
40
7
17,5%
16
40%
17
42,5%
0
0%
10a10
43
10
23,3%
20
46,5%
13
30,2%
0
0%
Tổng
124
25
20,2%
54
43,5%
45
36,3%
0
0%
- Đối với lớp 10a4, 10a5, 10a6, 10a9 sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực
Lớp
Tổng số học sinh
Giỏi
(>=8 điểm)
Khá
(6.5-8 điểm)
Trung bình
(5-6.5 điểm)
Yếu
(< 5 điểm)
SL
TL
(%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
10a4
38
12
31,6%
15
39,5%
11
28,9%
0
0%
10a5
41
15
36,6%
17
41,5%
9
21,9%
0
0%
10a6
40
18
45%
12
30%
10
25%
0
0%
10a9
42
17
40,5%
16
38,1%
9
21,4%
0
0%
Tổng
161
62
38,5%
60
37,3%
39
24,2%
0
0%
- Như vậy với các số liệu trên cho thấy sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực đem lại hiệu quả học tập cao hơn so với sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học truyền thống.
* Đánh giá định tính :
- Sử dụng các phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích cực đã phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong lĩnh hội tri thức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo, và phát triển các năng lực cho học sinh là phù hợp với đổi mới giáo dục hiện nay và xu thế phát triển chung của thế giới trong quá trình hội nhập toàn cầu là chuyển từ dạy học định hướng nội dung sang định hướng năng lực.
- Các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực được tiến hành thường xuyên để học sinh có thể làm quen, tích cực hoạt động để đem lại hiệu quả cho tiết học, phối hợp tốt với các bạn trong lớp trong việc hoàn thành nhiệm vụ học tập thông qua các hoạt động nhóm. Học sinh có khả năng vận dụng linh hoạt các kiến thức đã học để giải quyết các tình huống đặt ra trong học tập, thực tiễn.
- Khi áp dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong Bài 5 - Lịch sử 10 là bài khái quát về lịch sử lâu đời và toàn bộ văn hóa đồ sộ Trung Quốc thời phong kiến. Với phương pháp dạy học truyền thống trong 2 tiết học giáo viên không thể truyền tải hết cho học sinh sự phát triển lâu đời của lịch sử Trung Quốc, và một nền văn hóa đặc sắc của Trung Quốc có ảnh hưởng rất lớn đến văn hóa của các nước ở Châu Á, trong đó có Việt Nam. Với việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đặc biệt là Kĩ thuật mảnh ghép học sinh được đi sâu tìm hiểu về văn hóa Trung Quốc thời phong kiến khi được ghép lại học sinh hiểu đầy đủ về bức tranh toàn diện, nhiều màu sắc về văn hóa Trung Quốc thời phong kiến. Điều đặc biệt hơn học sinh thấy được sự liên hệ giữa lịch sử Trung Quốc với lịch sử Việt Nam trong thời phong kiến, với chính sách bành trướng xâm lược các triều đại phong kiến Trung Quốc đã thường xuyên tiến hành xâm lược nước ta, và những đối sách của cha ông ta trong lịch sử là bài học trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc ngày nay.
- Thực tế, thông qua tiết dạy, tôi thấy soạn bài theo phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực đã giúp giáo viên tiếp cận tốt hơn với chương trình sách giáo khoa, cũng như các kĩ thuật dạy học hiện đại, thực hiện đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh. Bài dạy linh hoạt, học sinh được chủ động tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức cũng như vận dụng vào thực tế tốt hơn. Học sinh thực sự thấy hứng thú với tiết học, chủ động, sáng tạo và thể hiện được điểm mạnh của mình, tạo nên sự năng động cho học sinh trong cuộc sống tạo nền tảng cho các em có hành trang vững bước trên con đường tương lai.
* Những khó khăn và đề xuất kiến nghị
- Khó khăn: Lớp học sĩ số nhiều nên chia các nhóm đông, một số học sinh chưa được thuyết trình bài của mình, không gian lớp học chật hẹp việc di chuyển khó khăn, mất nhiều thời gian.
- Đề xuất: chương trình Sách giáo khoa nên được giảm tải, bớt nặng nề về kiến thức, trình bày theo các chuyên đề dạy học để giáo viên có nhiều thời gian áp dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, học sinh chủ động trong việc tìm hiểu tri thức. 
10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân.
- Tôi đã chia sẻ sáng kiến kinh nghiệm của mình với giáo viên trong trường để áp dụng và được đánh giá sáng kiến đem lại hiệu quả trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh, học sinh tích cực, chủ động trong việc lĩnh hội tri thức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo và vận dụng kiến thức đã học trong giải quyết các tình huống học tập, thực tiễn đặt ra. Bài học trở nên, sinh động và hấp dẫn với học sinh, tránh được sự thụ động so với các phương pháp dạy học truyền thống trước đây như trao đổi, đàm thoại và thuyết trình.
11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu 
Số TT
Tên tổ chức/cá nhân
Địa chỉ
Phạm vi/Lĩnh vực
áp dụng sáng kiến
1
Cao Thị Ngọc Mai
Trường THPT Lê Xoay
Môn Lịch sử 10
2
Nguyễn Thị Thu Hiền
Trường THPT Lê Xoay
Môn Lịch sử 10




......., ngày.....tháng......năm......
Thủ trưởng đơn vị/
Chính quyền địa phương

........, ngày.....tháng......năm......
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG 
SÁNG KIẾN CẤP CƠ SỞ

Vĩnh Tường, ngày 17 tháng 02 năm 2020
Tác giả sáng kiến
Cao Thị Ngọc Mai
PHỤ LỤC: SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH
NHÓM 1 1
Tư tưởng, tôn giáo Trung Quốc thời phong kiến
Sử học Trung Quốc thời phong kiến
NHÓM 2
Văn học Trung Quốc thời phong kiến
NHÓM 3
Các lĩnh vực Toán học, Thiên văn, Y dượckĩ thuật, nghệ thuật Trung Quốc thời phong kiến
NHÓM 4
SƠ ĐỒ TƯ DUY
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phan Ngọc Liên (Tổng chủ biên), Lương Ninh – Trương Hữu Quýnh (Chủ biên), Lịch sử 10, NXB Giáo dục.
2. Phan Ngọc Liên (Tổng chủ biên), Lương Ninh – Trương Hữu Quýnh (Chủ biên), Lịch sử 10 – Sách giáo viên, NXB Giáo dục.
3. Ban tổ chức kì thi, Tuyển tập đề thi olympic 30 tháng 4 lần thứ XVIII – 2012, NXB Đại học sư phạm.
4. Bộ giáo dục và đào tạo, Tài liệu tập huấn đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực, NXB Đại học sư phạm.
5. Bộ giáo dục và đào tạo, Tài liệu tập huấn đổi mới sinh hoạt chuyên môn, NXB Đại học sư phạm.
6. Bộ giáo dục và đào tạo, Tài liệu tập huấn sinh hoạt chuyên môn về phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh trung học phổ thông môn Lịch sử, NXB Đại học sư phạm.
7. Trường Đại học sư phạm Hà Nội, Tài liệu bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông hạng II, NXB Đại học sư phạm.
8. Các trang web điện tử.