SKKN Tổ chức dạy học tiết “Thực hành” trong chương trình Lịch sử lớp 10 nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh ở trường THPT (Bộ sách kết nối tri thức và cuộc sống)

Năng lực nhận thức và tư duy lịch sử: trên cơ sở những tri thức đã tìm hiểu và được GV cung cấp, HS có khả năng xác định được vị trí của các nền văn minh cổ, phân tích được tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy các thành tựu tiêu biểu, tốt đẹp.
Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: để xử lý các vấn đề GV đặt ra trong quá trình thực hiện hoạt động thực hành lịch sử, cũng như các vấn đề liên hệ thực tiễn đời sống; tham gia những hoạt động bảo vệ, phát huy di sản văn hóa cổ đại còn tồn tai đến ngày nay,
Phẩm chất
Bồi dưỡng lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc
Có ý thức giữ gìn, bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc
HS phát triển các phẩm chất: Trung thực, sáng tạo, chăm chỉ, trách nhiệm, có ý thức tìm tòi, khám phá lịch sử.
Thiết bị dạy học và học liệu
Chuẩn bị của GV
Kế hoạch thực hành lịch sử/ Giáo án điện tử.
Kịch bản chi tiết của cuộc thi “Hành trình về với cội nguồn”.
Tư liệu, tài liệu tham khảo; đồ dùng trực quan (tranh ảnh, video,) liên quan đến hoạt động thực hành lịch sử.
Các thiết bị dạy học phục vụ hoạt động thực hành lịch sử: máy tính, micro, loa bluetooth, máy chiếu,
Thông qua kế hoạch tổ chức cuộc thi tìm hiểu lịch sử với HS, thành lập Ban giám khảo cuộc thi, thống nhất các tiêu chí đánh giá đồng đẳng.
Chuẩn bị của HS
Ôn tập bài cũ, hệ thống hóa những kiến thức đã học về một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam.
Sưu tầm tư liệu, tranh ảnh, thông tin; thực hiện hoạt động nhóm (thiết kế poster, vẽ sơ đồ) theo yêu cầu của GV để phục vụ cho hoạt động thực hành lịch sử; chuẩn bị SGK, đồ dùng học tập cần thiết.
Tiến trình tổ chức hoạt động thực hành lịch sử
Hình thức chung: Cuộc thi tìm hiểu lịch sử “Hành trình về với cội nguồn”
Chia lớp thành 3 đội thi đấu (Văn Lang – Âu Lạc, Chăm Pa, Phù Nam), mỗi đội 5 người. Sau các vòng thi tương ứng với các hoạt động, đội nào đạt nhiều điểm hơn sẽ chiến thắng
Thành lập tổ trọng tài + Rubric đánh giá đồng đẳng các nhóm
Bài trí không gian lớp học với những hình ảnh về các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam: Bản đồ Việt Nam, Tranh ảnh về đời sông vật chất, đời sống tinh thần, hoạt động kinh tế, những công trình kiến trúc, những di sản của các nền văn minh,
VÒNG THI 1: “TRỞ VỀ CỘI NGUỒN” (10 phút)
a, Mục tiêu
Xác định được vị trí của các nền văn minh cổ trên lãnh thổ Việt Nam.
Tìm hiểu các thành tựu tiêu biểu của nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam,...
b, Nội dung hoạt động
GV yêu cầu các các đội chơi dựa trên nội dung kiến thức đã được tìm hiểu về một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam và thu thập thông tin cơ bản về điều kiện tự nhiên, vị trí địa lí, thành tựu, giá trị của các nền văn minh.
Sau đó, HS tham gia cuộc thi “Rung chuông vàng” và trả lời những câu hỏi liên quan đến những nội dung bài học.
+ Sau khi MC đọc câu hỏi, mỗi đội có 10s suy nghĩ và viết câu trả lời vào bảng, hết 10s các đội giơ bảng lên cao.
+ Trả lời đúng được 10 điểm, trả lời sai không có điểm.
Bộ câu hỏi rung chuông vàng:
+ Câu 1: Nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc còn được gọi là
Đáp án: Văn minh Sông Hồng (Văn minh Việt Cổ, văn minh Đông Sơn)
+ Câu 2: Hoàn thành từ còn thiếu trong câu ca dao sau:
“Gặp nhau ăn một miếng.. Gọi là nghĩa cũ về sau mà chào”
Đáp án: Trầu
+ Câu 3: Địa bàn chủ yếu của Vương quốc Phù Nam ở khu vực nào trên lãnh thổ VIệt Nam ngày nay?
Đáp án: Nam Bộ
+ Câu 4: Văn hóa Chăm-pa chịu ảnh hưởng đậm nét của nền văn hóa nào trên thế giới?
Đáp án: Ấn Độ
+ Câu 5: Nền văn minh Chămpa được phát triển dựa trên cơ sở văn hóa
Đáp án: Sa Huỳnh
+ Câu 6: Hoạt động kinh tế chủ yếu của cư dân cổ Phù Nam là
Đáp án: Buôn bán
+ Câu 7: Thành tựu nào của các nền văn minh cổ Chăm Pa đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hoá thế giới?
Đáp án: Thánh địa Mỹ Sơn
+ Câu 8: Tư liệu. Nền văn minh của người Việt Cổ với biểu tượng trống đồng Đông Sơn thực chất là một nền văn minhdựa trên nền tảng cộng đồng xóm làng và một cơ cấu chính trị nhà nước phôi thai, không những đã vươn tới một trình độ phát triển khá cao, mà còn xác lập lối sống Việt Nam, truyền thống Việt Nam, đặt cơ sở vững chắc cho toàn bộ sự tồn tại và phát triển các quốc gia dân tộc sau đó.
(Theo Phan Huy Lê (Chủ biên), Lịch sử Việt Nam, Tập 1, trang 173) Đáp án: Nông nghiệp lúa nước
+ Câu 9: Chọn đáp án đúng.
Điểm chung trong hoạt động kinh tế của cư dân các quốc gia cổ đại trên lãnh thổ Việt Nam là
lấy thương nghiệp làm hoạt động kinh tế chính.
kinh tế đa dạng dựa trên cơ sở phát triển nông nghiệp.
có nền kinh tế phát triển nhất khu vực Đông Nam Á.
chỉ có hoạt động kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước. Đáp án: B
Câu 10: Lựa chọn các phương án đúng
Nền văn minh bản địa ở khu vực Đông Nam Á là nền văn minh thương mại biển.
Vương quốc hàng hải hùng mạnh ở khu vực Đông Nam Á khoảng 7 thế kỉ đầu Công nguyên là Phù Nam.
Khu vực Đông Nam Á chịu ảnh hưởng sớm và sâu sắc từ nền văn minh Ấn Độ.
Ở khu vực Đông Nam Á, Thái Lan là quốc gia chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của văn minh Trung Hoa.
Đông Nam Á là một khu vực đa tôn giáo và tồn tại một cách hòa hợp ở thời kì cổ-trung đại.
Những tôn giáo được truyền bá từ Ấn Độ vào khu vực Đông Nam Á là Phật giáo, Hồi giáo, Công giáo.
Đáp án: B, C, E
c, Sản phẩm
HS ghi lại được những thông tin cơ bản về các nền văn minh cổ và trả lời được những câu hỏi của cuộc thi “Rung chuông vàng”.
VÒNG THI 2 “KHÁM PHÁ BÍ ẨN” (12 phút)
a, Mục tiêu
Tình bày được một số thành tựu tiêu biểu của các nền văn minh cổ.
Bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với những đóng góp của cha ông để lại.
Ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc bảo vệ những thành tựu đó.
b, Nội dung hoạt động
Hình thức: Tổ chức trò chơi tiếp sức
+ Trên cơ sở nội dung đã học, GV yêu cầu 3 đội chơi cùng tham gia trò chơi tiếp sức. Luật chơi như sau:
LUẬT CHƠI
Nhiệm vụ của 3 đội chơi là ghép các từ khóa cho sẵn vào sơ đồ để thể hiện hoạt động kinh tế, đời sống vật chất, đời sống tinh thần của 3 nền văn minh. Tất cả các thành viên trong đội cùng suy nghĩ câu trả lời. Khi hiệu lệnh chơi bắt đầu, HS thứ nhất trong đội di chuyển nhanh nhất lên bảng để dán từ khóa, sau đó quay về phía đội mình, đập nhẹ tay vào tay bạn tiếp theo. Khi đó HS được đập tay sẽ tiếp tục lên để dán, cứ như thế cho đến hết thời gian.
Đội nào dán được nhiều đáp án đúng trong thời gian qui định 4 phút sẽ là đội chiến thắng.
Các đội bốc thăm nền văn minh mà mình sẽ hoàn thiện sơ đồ. Sơ đồ:
Từ khóa cho sẵn:
VĂN LANG – ÂU LẠC
Sông Hồng, sông Mã
Chống ngoại xâm
Thục phán An Dương Vương
(208 – 179tcn)
Hùng Vương (tk VII tcn)
Sơ khai
Nông nghiệp
Lúa nước
Trống đồng
Ngọc Lũ
Đúc đồng
Thờ cúng tổ
tiên
Nhà sàn
Khố, yếm
Múa Hát
Lúa gạo
Đông Sơn
Nhuộm răng
Đấu vật




CHĂM PA
Duyên hải miền Trung
Văn hóa Sa huỳnh
Văn minh Ấn Độ
Sinhapura
Vua
Nông nghiệp
Buôn bán đường
biển
Đóng gạch
Ka ma
Lâm Ấp
Nhà trệt
Lúa gạo
Lễ hội Ka tê
Phật giáo
Hin đu giáo
Phồn thực
Thánh địa Mỹ
Sơn




PHÙ NAM
Hạ lưu sông Mê Công
Tiền Óc Eo
Văn minh Ấn Độ
Vương quốc hùng mạnh
Tập hợp tộc người
Nông nghiệp
Buôn bán
thương mại
Tiền
Óc Eo
Vua
Nhà sàn
Lúa gạo
Thờ đa thần
Phật giáo
Hin đu giáo
Điểu táng
Thần mặt trời




VÒNG THI 3: “QUẢNG BÁ DI SẢN” (10 phút)
a, Mục tiêu
Từ những kiến thức tích lũy được từ hai phần trước, HS được hoạt động, phát triển tư duy sáng tạo và năng khiếu nghệ thuật gắn với thông điệp bảo vệ và phát huy những di sản của nền văn minh cổ trên quê hương em.
b, Nội dung hoạt động
Kết thúc buổi học trước, GV dặn dò HS chuẩn bị, mỗi đội thi thiết kế một poster để quảng bá di sản của nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam còn tồn tại đến ngày nay. Đóng vai là những hướng dẫn viên du lịch hãy giới thiệu và quảng bá di sản văn hóa đó tới mọi người.
HS các đội chơi thiết kế sản phẩm (poster quảng bá) mang thông điệp “Tìm về cội nguồn”.
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ HƯỚNG DẪN VIÊN DU LỊCH
STT
TIÊU CHÍ
ĐIỂM
1
Tự tin, có sử dụng cử chỉ, có kết nối, giao tiếp với người nghe.
2

2
Trình bày lưu loát, không đọc, không phụ thuộc vào tài liệu, diễn đạt dễ hiểu, có
điểm nhấn, thu hút.

3
3
Đảm bảo đầy đủ kiến thức cơ bản về nhiệm vụ được giao.
2
4
Thông tin chính các, khoa học, cấu trúc hợp lí, logic .
2
5
Mở rộng kiến thức, dẫn chứng, ví dụ thực tế.
1

TỔNG
10

Lần lượt các đội chơi cử người đóng vai hướng dẫn viên du lịch kết hợp với poster đã chuẩn bị giới thiệu và quảng bá trước lớp về di sản văn hóa và truyền tải thông điệp của sản phẩm đó trong thời gian 3 phút.
c, Sản phẩm
Những posster của HS mang thông điệp “Tìm về cội nguồn”.
Nâng cao ý thức của HS trong việc bảo vệ, giữ gìn phát huy di sản.
d, Tiêu chí đánh giá
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM POSTER
STT
TIÊU CHÍ
ĐIỂM
1
Nội dung poster thể hiện rõ được di sản (vị trí, địa điểm, nết nổi bât, đặc sắc, lễ hội, giá trị,)
3
2
Poster có màu sắc, hình ảnh minh họa đẹp, có tính biểu tượng
2
3
Poster có bố cục hài hòa, cân đối
2
4
Poster thể hiện được thông điệp của tác giả - giúp người đọc hận ra được thông điệp đó
2
5
Thể hiện được yếu tố các nhân và sáng tạo
1

TỔNG
10

VÒNG THI 4: THỬ TÀI HÙNG BIỆN “HỌC SINH VỚI VĂN HÓA QUÊ MÌNH”
(6 phút)
a, Mục tiêu
HS đề xuất được các biện pháp đấu tranh để bảo vệ và phát huy nhưng thành tựu văn minh tiêu biểu mà cha ông để lại.
HS các đội chơi thử tài tranh luận: Giả sử có một công trình thuộc di sản văn hóa đã xuống cấp nghiêm trọng, cần được bảo tồn. Có hai quan điểm:
+ Xây dựng công trình tương tự với quy mô kiến trúc lớn hơn và hiện đại hơn trên nền tích cũ.
+ Bảo tồn nguyên trạng di tích
Nếu được giao nhiệm vụ tư vấn để bảo tồn di tích đó, ý kiến của em thế nào?
b, Nội dung hoạt động
Mỗi đội sẽ lần lượt cử các thành viên đội mình lên hùng biện nêu ý kiến bản thân trong thời gian 2 phút.
Ban giám khảo sẽ là những người xác định đáp án của các đội đã chính xác hay chưa và tổng kết số điểm của các đội sau vòng thi.
c, Sản phẩm
Bài hùng biện của các đội. d, Phiếu đánh giá hùng biện
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ BÀI HÙNG BIỆN
STT
TIÊU CHÍ
ĐIỂM
1
Tự tin, có sử dụng cử chỉ, có kết nối, giao tiếp với người nghe.
2
2
Trình bày lưu loát, tốc độ nói vừa phải, diễn đạt dễ hiểu, có điểm nhấn, thu hút, có sự thuyết phục cao.
2
3
Nội dung sáng tạo, thể hiện được khái quát quan điểm tranh luận, đưa ra được luận điểm rõ ràng.
2
4
Thông tin chính các, khoa học, mở rộng kiến thức, lấy được ví dụ thực tế, tính khả thi của đề xuất đưa ra.
2
5
Trả lời đúng trọng tâm các câu hỏi do nhóm khác, GV đặt ra, thuyết phục được người đặt ra câu hỏi
2

TỔNG
10

HOẠT ĐỘNG 5 – TỔNG KẾT, ĐÁNH GIÁ: (5 phút)
a, Mục tiêu
GV đánh giá, tổng kết hoạt động học tập của HS thông qua hoạt động thực hành lịch sử - cuộc thi tìm hiểu lịch sử: “Hành trình về với cội nguồn”, trao thưởng cho đội thi giành chiến thắng.
HS nêu cảm nghĩ về hoạt động thực hành lịch sử, về những điều em cảm thấy ấn tượng nhất, ý nghĩa nhất,
b, Nội dung hoạt động
Giáo viên cùng ban giám khảo cuộc thi tiến hành tổng kết, công bố tổng số điểm của các đội thi, trao thưởng cho đội giành chiến thắng.
GV tiến hành phỏng vấn HS về hoạt động thực hành lịch sử - cuộc thi tìm hiểu lịch sử: “Hành trình về với cội nguồn”, bằng những câu hỏi, chẳng hạn:
+ Cảm xúc của em sau khi tham gia cuộc thi
+ Em ấn tượng với hoạt động nào nhất?
+ Những thông điệp ý nghĩa mà các em rút ra sau hoạt động thực hành lịch sử là gì?
+ Em thầy điểm nào trong hoạt động thực hành lịch sử cần thay đổi để phù hợp
hơn?
sử

+ .
GV tiến hành thu thập thông tin phản hồi của HS về hoạt động thực hành lịch
Thông qua phỏng vấn gián tiếp trên nền tảng Google Form, làm cơ sở dữ liệu
thống kê kết quả của việc tổ chức hoạt động thực hành lịch sử.
c, Sản phẩm
Những phản hồi của HS về việc tổ chức hoạt động thực hành lịch sử.
Cơ sở dữ liệu để đánh giá kết quả của việc tổ chức hoạt động thực hành lịch
sử.
GV rút ra những kinh nghiệm cho việc tổ chức hoạt động thực hành lịch sử
những lần kế tiếp.
Phụ lục 3: HOẠT ĐỘNG NHÓM
DANH SÁCH HỌC SINH PHÂN THEO NHÓM
Nội dung: .........
Danh sách:
STT
Họ và tên
Lớp
Thành tích học tập bộ môn
Trách nhiệm
1




2




3




4




5




6




7




8




9




10





BIÊN BẢN LÀM VIỆC NHÓM
(LẬP KẾ HOẠCH)
Thời gian, địa điểm, thành phần
Địa điểm:.................................................................................................
Thời gian: từ......giờ......đến .....giờ ..........Ngày.......tháng ..... năm .......
Nhóm số: ...;	Số thành viên: ....................	Lớp:...
Số thành viên có mặt............
Số thành viên vắng mặt..........
Nội dung công việc: (Ghi rõ tên nội dung thực hành)
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Bảng phân công cụ thể
STT

Họ và tên

Công việc được giao
Thời hạn hoàn thành

Ghi chú
1




2




3




4




5




6




7




8




9




10




Kết quả làm việc
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Thái độ tinh thần làm việc
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Đánh giá chung
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Ý kiến đề xuất
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Thư kí	Nhóm trưởng
Phụ lục 4: MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC TRONG TIẾT THỰC HÀNH CHỦ ĐỀ 6
Cuộc thi “Hành trình về với cội nguồn”
Vòng thi “Trở về cội nguồn”
Học sinh tham gia thi “Rung chuông vàng”
Vòng thi “Khám phá bí ẩn”
Học sinh tham gia “Trò chơi tiếp sức”
Vòng thi số 3 “Quảng bá di sản”
Quảng bá di sản văn hóa Đền Hùng, Đền Cuông, Thánh địa Mỹ Sơn
Vòng thi số 4 “Thử tài hùng biện: HS với văn hoá quê mình”
HS hùng biện về việc bảo tồn di sản