SKKN Vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực nhằm định hướng phát triển năng lực học sinh phần lịch sử thế giới thời nguyên thủy, cổ đại và trung đại trong môn Lịch sử lớp 10 THPT

ộ môn lịch sử. Tôi hy vọng rằng với một số giải pháp nêu trên sẽ góp phần nâng cao chất lượng học tập ở bộ môn lịch sử nói riêng và các bộ môn khác nói chung.
Dù giảng dạy ở bộ môn nào, người giáo viên cũng cần đạt được những yêu cầu chung, lí luận dạy học theo đúng quan điểm của Đảng và Nhà nước qui định. Bất cứ giáo viên bộ môn nào cũng đều phải có tư tưởng, tình cảm đúng đắn, lành mạnh, trong sáng, có tấm lòng nhiệt thành đối với nghề nghiệp, góp phần giáo dục, giảng dạy cho thế hệ trẻ theo mục tiêu đào tạo của Đảng và Nhà nước. Bất cứ
người giáo viên bộ môn nào cũng phải không ngừng nâng cao sự hiểu biết kiến thức của bộ môn, mở rộng sự hiểu biết kiến thức chung có liên quan đến bài giảng, có phương pháp dạy tốt, không ngừng hoàn thiện, cải tiến phương pháp dạy và nghiệp vụ sự phạm để đảm bảo cho vai trò người thầy giáo được nâng cao.
Với thờ i gian han
hep
và khả năng còn nhiều han
chế cùng vớ i kinh nghiêm
giảng dạy còn ít, chắc chắn đề tài còn có thiếu sót, vì vây tôi rất mong nhân
đươc
những ý kiến đóng góp của Quý Thầy cô, các đồng nghiêp môn để đề tài hoàn thiện hơn.
và hội đồng chuyên
Xin chân thành cảm ơn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa lịch sử lớp 10.	NXBGD
Sách giáo viên lịch sử lớp 10.	NXBGD
Hướng dẫn dạy học Lịch sử 10	NXBGD
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006) Chương trình giáo dục phổ thông - Những vấn đề chung, NXB Giáo dục.
Nguyễn Hữu Châu (2005), Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học, Nxb Giáo dục.
Ngô Minh Oanh NXB Giáo dục năm 2008, Con đường và biên pháp nâng
cao hiêu
quả dạy hoc
lic̣ h sử ở trường phổ thông”
Phan Ngọc Liên – Trần Văn Trị - NXB Giáo dục 2004, Lý luận dạy học
Lương Ninh- NXB Giáo dục năm1998,Lịch sử thế giới cổ đại.
Tạp chí nghiên cứu lịch sử.
Nghiêm Đình Vỳ (2018), Dạy học phát triển năng lực môn Lịch sử THPT, Nxb Đại học Sư phạm.
Nguyễn Thị Minh Phượng (2018), Cẩm nang phương pháp sư phạm, NXB tổng hợp TP HCM
Phan Ngọc Liên – NXB Quốc gia Hà Nội, Từ điển thuật ngữ Lịch sử phổ thông
Nguyễn Hải Châu, Nguyễn Xuân Trường – NXB Hà Nội, Giới thiệu giáo án Lịch sử 10.
Cổng thông tin điện tử .
D. PHỤ LỤC
Phụ lục 1: PHIẾU ĐIỀU TRA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ VẤN ĐỀ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ THPT (DÙNG CHO GV)
Để thực hiện thành công đề tài “Sử dụng PPDH tích cực trong dạy học Lịch sử tạo hứng thú cho HS ở trường THPT” tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ của quý thầy (cô). Thầy (cô) vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề sau bằng cách đánh dấu X vào ô thầy (cô)lựa chọn.
Họ và tên GV:Trường:
Tiêu chí khảo sát
Mức độ
Tỷ lệ%
Đánh giá về mức độ quan tâm trong vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đối với môn lịch sử.
Rất quan tâm

Quan tâm

Bình thường

Không quan tâm

Tầm quan trọng của việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực
Rất quan trọng

Quan trọng

Bình thường

Không quan trọng


Vai trò của việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực
Phát huy tính chủ động, độc lập và sáng tạo , tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học

Gây hứng thú, truyền cảm hứng yêu thích môn lịch sử

Chỉ gây hứng thú nhất thời cho học sinh

Sử dụng cũng được, không sử dụng cũng được


Sử dụng các phương pháp dạy học tích cực cho những hoạt động
Hoạt động khởi động

Hoạt động hình thành kiến thức mới

Hoạt động luyện tập , củng cố

Hoạt động vận dụng, mở rộng

Trong tất cả các hoạt động học

Cảm ơn thầy, cô đã hợp tác!
PHIẾU ĐIỀU TRA (DÙNG CHO HỌC SINH)
Để thực hiện thành công đề tài “Sử dụng PPDH tích cực trong dạy học Lịch sử tạo hứng thú cho HS ở trường THPT” tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ của em. Em vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề sau bằng cách đánh dấu X vào ô mà em lựa chọn.
Họ và tên:. Lớp:. Trường:.
Tiêu chí khảo sát

Mức độ
Số học sinh được khảo sát
Tỷ lệ
%

Môn lịch sử ở trường THPT đối với em như thế nào?
Rất thích


Bình thường


Không thích



Thầy cô có thường xuyên sử dụng các phương pháp dạy học tích cực không?
Thường xuyên


Thi thoảng


Không


Trong giờ học lịch sử nếu thầy cô sử dụng các phương pháp dạy học tích cực em cảm thấy như thế nào?
Rất hấp dẫn, hứng thú và dễ hiểu


Bình thường


Không quan tâm



Thầy cô đã sử dụng những phương pháp dạy học nào?
Phương pháp đóng vai


Phương luận
pháp
tranh


Phương pháp trực quan và phân tích dữ liệu


Phương pháp trò chơi


Phương trình
pháp
thuyết


Cảm ơn sự hợp tác của em!
Phụ lục 2:
Giáo án sử dụng phương pháp trò chơi, đóng vai và phương pháp tranh luận, phương pháp trực quan trong dạy học lịch sử.
Tiết PPCT: 16
Ngày soạn: 13/12/2020
BÀI 11: TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau bài học, học sinh có khả năng:
Về kiến thức
Trình bày được nguyên nhân, điều kiện dẫn đến các cuộc phát kiến địa lý.
Kể tên được các cuộc phát kiến địa lý tiêu biểu thế kỉ XV – XVI.
Giải thích được khái niệm: “Phát kiến địa lý”.
Phân tích được hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý đối với Tây Âu thời hậu kì trung đại nói riêng và thế giới nói chung.
Liên hệ được ảnh hưởng của các cuộc phát kiến địa lí đến nước ta thế kỉ XVI-XVIII.
Về kĩ năng
Quan sát lược đồ và trình bày các cuộc phát kiến địa lý tiêu biểu thế kỉ XV - XVI.
Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng thuyết trình.
Năng lực hướng tới:
Năng lực chung:Năng lực tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo; năng lực giao tiếp ,hợp tác.
Năng lực chuyên biệt:
Tái tạo kiến thức cơ bản bài học
Quan sát và sử dụng đồ dùng trực quan
Nhận xét, đánh giá, phản biện,liên hệ
Định hướng phẩm chất
Phẩm chất tự tin, chăm chỉ.
PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT: thuyết trình, phát vấn,trò chơi, đóng vai,tranh luận hoạt động nhóm...
CHUẨN BỊ CỦA GV & HS:
Giáo viên :
Một số tranh ảnh liên quan: tàu caraven,la bàn, hải đồ,thiết bị đo thiên văn, lược đồ phát kiến địa lý.
Lên kế hoạch, chia lớp thành 4 nhóm và phân công công việc cho các nhóm
Chuẩn bị các câu hỏi
Chuẩn bị của học sinh
SGK,tìm hiểu tài liệu liên quan.
Nhóm 1: Tìm hiểu về nhân vật Đi-a-xơ và hành trình phát kiến địa lý của ông trên bản đồ thế giới.
Nhóm 2: Tìm hiểu về nhân vật Crixtop Colombo và hành trình phát kiến địa lý của ông trên bản đồ thế giới.
Nhóm 3: Tìm hiểu về nhân vật Va-xco đơ Gama và hành trình phát kiến địa lý của ông trên bản đồ thế giới.
Nhóm 4: Sưu tầm các câu chuyện kể về cuộc hành trình phát kiến địa lý vòng quanh thế giới của Magienlan.
Bốn nhóm cử một bạn chuẩn bị đóng vai các nhà phát kiến địa lí theo nhân vật các nhóm được giao: trang phục, lời thoại, thần thái...
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
Tạo tình huống (HĐ khởi động ):
Mục đích: nhằm giúp HS huy động vốn kiến thức và kĩ năng đã có để chuẩn bị tiếp nhận kiến thức và kĩ năng mới.
Phương pháp: GV cho HS xem 1 đoạn video về hành trình tìm kiếm những vùng đất mới thế kỉ XV-XVI, yêu cầu các nhóm đặt tên cho nội dung video vừa xem.
Dự kiến sản phẩm:
HS trả lời: Học sinh đặt những tên gọi khác nhau. Nếu HS trả lời được GV có thể lấy đó làm tiêu đề để dẫn dắt vào bài mới. Nếu không có em nào nhận ra GV có thế giới thiệu trực tiếp vào bài
Hoạt động hình thành kiến thức mới.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
Hoạt động 1: Tìm hiểu nguyên nhân và điều kiện của những phát kiến địa lý
1. Những cuộc phát kiến địa lý
a, Nguyên nhân và điều kiện của

- Phương pháp: HĐ nhóm thông qua trò chơi: Ai nhanh hơn
những phát kiến địa lý
- Cách thức tổ chức:

+ GV yêu cầu học sinh đọc tư liệu sgk (thời gian 1 phút),sau đó cung cấp cho học sinh những tranh ảnh liên quan đến nguyên nhân và điều kiện của những cuộc phát kiến địa lí như: ảnh la bàn, tàu Caraven, hải đồ, kính đo góc thiên văn, sự phát triển của thương mại quốc tế, Lược đồ con đường tư lụa... (có cả các phương án nhiễu)

*Nguyên nhân:
+ Học sinh các nhóm lựa chọn các hình ảnh tương ứng, phù hợp với nội dung là nguyên nhân và điều kiện của phát kiến địa lý.
+ Học sinh giải thích vì sao chọn hình ảnh đó. Học sinh các nhóm khác nhận xét, bổ sung, đánh giá
+ GV nhận xét, kết luận
Lực lượng sản xuất phát triển nên nhu cầu về thị trường, vàng bạc, hương liệu tăng.
Đường bộ từ Tây Âu sang phương Đông bị chặn.
=> Yêu cầu cần tìm con đường biển sang phương Đông.

* GV: Giới thiệu lược đồ “Con đường buôn bán từ phương Tây sang phương Đông”
* Điều kiện:
- Khoa học, kĩ thuật tiến bộ: Hiểu biết mới về địa lý, đại dương; la bàn, kính đo góc thiên văn, kĩ thuật đóng
tàu
HS: Quan sát tranh ảnh (La bàn; Thiết bị đo thiên văn; Hải đồ; Tàu Caraven)
GV hỏi: Những tiến bộ về khoa học, kĩ đã tạo điều kiện thuận lợi gì cho các cuộc phát kiến địa lý cuối thế kỉ XV – đầu thế kỉ XVI?
=> Thế kỉ XV, Tây Âu có đủ điều kiện tiến hành các cuộc phát kiến địa lý.
* GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận:

Đến thế kỉ XV, ở Tây Âu đã có đủ điều kiện chín muồi để tiến hành những cuộc thám hiểm bằng đường biển. Trước hết là những thành tựu về khoa học, kĩ thuật,
đặc biệt là kĩ thuật hàng hải, đóng tàu


thuyền, những kiến thức địa lý, quan niệm về quả đất hình tròn đã lưu hành ở Tây Âu từ cuối thế kỉ XIII đã tạo điều kiện thuận lợi để tiến hành các cuộc phát kiến địa lí. Đồng thời, nhà nước phong kiến giữ vai trò quan trọng trong việc trang bị điều kiện vật chất cho các cuộc thám hiểm.

Hoạt động 2: cá nhân, cặp đôi

* Gv hỏi: Tai sao Tây Ban nha và Bồ Đào nha lại là những nước đàu tiên tiến hành phát kiến địa lý?

- HS suy nghĩ trả lời

- GV nhận xét,bổ sung và kết luận

Hoạt động 3: Tìm hiểu những phát kiến lớn về địa lý ( thời gian 20 phút)

b. Các cuộc phát kiến địa lý
Mục tiêu: HS nắm được các cuộc phát kiến địa lí lớn TK XV-XVI.
Phương pháp: Đóng vai
- Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là hai nước tiên phong thực hiện các cuộc thám hiểm vượt đại dương.
- Cách thức tổ chức:

+ Giáo viên giao nhiệm vụ đóng vai cho học sinh từ tiết học trước

+ GV tổ chức cho học sinh đóng vai một biên tập viên và các nhà phát kiến : B.Đi- a-xơ; C.Cô-lôm-bô;Vax-cô-đơ Gama; Magienlan tham gia chương trình Văn hóa -Sự kiện – Nhân vật

- GV dẫn dắt : Để hiểu rõ hơn về hành trình phát kiến địa lí của những nhà phát kiến vĩ đại thế kỉ XV-XVI, cô mời tất cả khán giả trường quay cùng trực tiếp gặp gỡ và trao đổi với các nhân vật đặc biệt trong chương trình “Văn hóa- Sự kiện- Nhân vật” ngày hôm nay.

- Các học sinh được phân công đóng vai lên thực hiện kịch bản


Trên cơ sở dẫn dắt của người dẫn chương trình, những học sinh đảm nhận vào vai các nhân vật sẽ chia sẻ về hành trình phát kiến địa lí và trả lời các câu hỏi mà người dẫn chương trình đưa ra.
HS trình bày kết hợp với trình chiếu tư liệu hỗ trợ
Các bạn học sinh khác theo dõi,tham gia đặt câu hỏi tương tác với nhân vật đóng vai.
HS nhận xét, đánh giá phần chuẩn bị và thể hiện của đại diện các nhóm
GV nhận xét,đánh giá: GV nhận xét hoạt động đóng vai: Kịch bản, diễn xuất, đúng/sai, vai diễn thể hiện tốt nhất...
Sau tiểu phẩm đóng vai, GV yêu cầu học sinh hoàn thành bẳng thống kê để hoàn thiện và khắc sâu kiến thức cho HS:
Thời gian
Tên người phát kiến

Nước

Hướng đi

Kết quả





HS thảo luận nhóm, hoàn thiện bẳng thống kê.
HS nhận xet, bổ sung sản phẩm học tập của các nhóm.
GV nhận xét, đánh giá, kết luận.
Hoạt động 4: Cả lớp
ND: Tìm hiểu hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý
Mục tiêu: Học sinh hiểu được tác động hai mặt của các cuộc phát kiến địa lí
Phương pháp: phương pháp tranh luận
Cách thực hiện:

Năm 1487, Đi-a-xơ đi vòng quanh bờ biển châu Phi đến mũi Hảo Vọng, xác định có thể đến Ấn Độ bằng đường biển.
Năm 1492, Cô-lôm-bô đến được Cu Ba và một số đảo vùng Ăng-ti. Ông là người đầu tiên phát hiện ra châu Mĩ.
Năm 1497, Va-xco đơ Gama đã hoàn thành cuộc thám hiểm vòng quanh châu Phi sang Ca-li-cut Ấn Độ (5/1498).
Magienlang là người đã thực hiện chuyến đi vòng quanh thế giới bằng đường biển (1519 – 1522)
+ GV nêu vấn đề tranh luận: Quan điểm về hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí
+ GV cho HS quan sát tranh ảnh (Cướp bóc, xâm lược thuộc địa và buôn bán nô lệ)
+ GV nêu giả định hai quan điểm của hai nhân vật trong bức tranh:
Quan điểm 1 của người châu Âu: Phát kiến địa lí là quá trình đi khai hóa văn minh.
Quan điểm 2 của người bản địa: Phát kiến địa lí là quá trình cướp bóc.
+ GV khảo sát ý kiến đồng ý của học sinh về hai quan điểm vừa nêu, sau đó giáo viên chia lớp thành hai nhóm lớn theo những học sinh có cùng quan điểm.
+ Học sinh hoạt động cá nhân, thảo luận nhóm, thu thập những luận điểm để chứng minh cho quan điểm của mình.
+ HS bày tỏ và đưa ra các lí lẽ để bảo vệ quan điểm của mình. (Thời gian tranh luận 2 phút)
+ GV nhận xét và kết luận
GV phát vấn: Thế nào là “Phát kiến địa lý”?
HS trả lời câu hỏi
GV nhận xét và kết luận:Phát kiến địa lý là hành trình tìm kiếm những vùng đất mới, dân tộc mới.
Hoạt động 5: Tìm hiểu sự ra đời của chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu
GV đặt câu hỏi, hướng dẫn HS tìm hiểu:
1. Tại sao vào thời hậu kì trung đại, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa đã xuất hiện ở Tây Âu?

c. Hệ quả:
Tích cực:
+ Đem lại hiểu biết mới về trái đất, về những con đường mới, dân tộc mới, thị trường thế giới được mở rộng.
+ Thúc đẩy nhanh sự tan rã của quan hệ phong kiến và sự ra đời của chủ nghĩa tư bản.
Hạn chế: Nảy sinh sự cướp bóc thuộc địa và buôn bán nô lệ.
2. Sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu
(Hướng dẫn đọc thêm)
2. Những biểu hiện của sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở châu Âu?
Hoạt động luyện tập:
Bài tập 1:
Phương pháp: Hoạt động nhóm Hình thức: Sử dụng phiếu học tập
Nội dung: Liệt kê các cuộc phát kiến theo mẫu: thời gian, tên người phát kiến, nước, hướng đi, kết quả.
Thời gian
Tên người phát kiến

Nước

Hướng đi

Kết quả





Bài tập 2. HS trả lời các câu hỏi trắc nghiệm:
Nguyên nhân sâu xa để phát kiến địa lí là :
Tìm vùng đất mới.
Nhu cầu nguyên liệu, thị trường, vàng bạc...
Muốn khám phá thế giới.
Con đường buôn bán Tây Âu – phương Đông bị án ngữ.
Phát kiến địa lý diễn ra trong thời gian nào?
Thế kỉ XI - XII.	B. Thế kỉ XIV - XV.
C. Thế kỉ XV - XVI.	D. Thế kỉ XVI - XVII.
Điều kiện quan trọng nhất để phát kiến địa lí là :
Tài chính dồi dào	B. Hiểu biết về địa lý, đại dương
C. Kĩ thuật hàng hải phát triển	D. Sử dụng la bàn
Các nước đi tiên phong trong phát kiến địa lí:
Anh, Hà Lan.	B. Hi Lạp, Italia.
C. Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha.	D. Tây Ban Nha, Anh.
Nội dung nào không phải là hệ quả của phát kiến địa lí
Thúc đẩy quá trình tan rã của chế độ phong kiến.
Dẫn đến sự xuất hiện của xuất hiện chủ nghĩa thực dân
Giao lưu văn hóa Đông - Tây.
Mang lại tương lai tốt đẹp cho người da đen.
Cuộc hành trình của Va-xcô đơ Ga-ma bắt đầu vào năm nào? Ông đã đến được nước nào?
Năm 1492-Đến Ấn Độ	B. Năm 1497- Đến Trung Quốc
C. Năm 1498-Đến Trung Quốc	D. Năm 1497- Đến Ấn Độ
Ai là người phát hiện ra châu Mĩ, nhưng lầm tưởng đó là Ấn Độ
Va-xcô đơ Ga-ma	B.	A-mê-ri-gô
C. C.Cô-lôm-bô	D.	Ma-gien-lan
Ai là người thực hiện chuyến đi vòng quanh thế giới bằng đường biển vào năm 1519?
C.Cô-lôm-bô	B. Va-xcô đơ Ga-ma
C. Ph.Ma-gien-lan	D. B.Đi-a-xơ
Hoạt động vận dụng, mở rộng: Phát kiến địa lí của tây Âu thời trung đại ảnh hưởng như thế nào đến VN ?
HƯỚNG DẪN HS TỰ HỌC:
Học bài cũ.
Chuẩn bị bài mới: Bài 11: Tây Âu hậu kỳ trung đại (Tiết 2)
RÚT KINH NGHIỆM